विचार/दृष्टिकोण

काँग्रेस महाधिवेशन र नेतृत्व पुस्तान्तरणको प्रश्न

नेपाली राजनीतिको सबैभन्दा पुरानो र समाजवादी राजनीतिको परिपक्व दल नेपाली काँग्रेसको अहिले चौधौं महाधिवेशन हुने चर्चा चलिरहेको छ । परिपक्व विचार र स्पष्ट नेतृत्वको अभावमा नेपाली काँग्रेसले विभिन्न समयमा पार्टीभित्र...

रवीन्द्र मिश्रलाई खुला पत्र : सङ्घीयता विभेद अन्त्यका लागि ल्याइएको हो

रवीन्द्र मिश्रजी, गणतन्त्र, सङ्घीयता र धर्म निरपेक्षताले मुलुकलाई विदेशीकरण गर्छ, खण्डित गर्छ, संस्कृति नष्ट गर्छ जस्ता काल्पनिक कुरा लगातार गर्न थाल्नुभयो भने पछि गएर त्यो धारणा बन्छ । धारणा...

औद्योगिक विकासमा बौद्धिक सम्पत्ति

बौद्धिक सम्पत्ति कानुनी अवधारणा हो । यो मस्तिष्कको सिर्जनशील कार्यद्वारा आर्जित सम्पत्ति हो । कुनै पनि व्यक्ति वा व्यापारिक संस्थाले आफ्नो बौद्धिक क्षमता, श्रम, सीप र लगानीबाट गरेको...

शेरबहादुर देउवाका ७ समस्या

नेपाली काँग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा २०७८ असार २९ देखि १७ महिनाका लागि प्रधानमन्त्री बनेका छन् । उनले साउन ३ गते विश्वासको मत पनि पाइसकेका छन् । सत्तारोहणसँगै देउवामाथि...

को सङ्क्रमित हुँदैछन् ?

केही दिनको मौनतालाई तोड्दै पछिल्लो केही दिनयता फेरि विभिन्न विद्युतीय मध्यमहरूमार्फत सङ्क्रमितहरूले परामर्श लिने क्रम बढ्दो छ । यस भेरियन्टबारे तीन कुरामा मेरो विशेष चासो रहँदै आइरहेको छ...

मेलम्ची र मनाङको विपदले सिकाएको पाठ

गएको सदनमा मेलम्ची र मनाङका बारेमा माननीयज्यूहरुले विषय उठाउनुभएको छ । वास्तवमा मनाङ र मेलम्चीमा हामीले ठूलो विपद झेल्नुपर्यो । यसबाट हामी मर्माहित भएका छौँ । त्यहाँका प्रभावित समुदायलाई राहत...

विकृत राजनीति र माओवादी कार्यभार

नेपालको राजनीतिमा नौला र अनौठा घटना भइरहेका छन् । केपी ओली नेतृत्वको एमाले र माओवादीबीच चुनावी तालमेल भयो । त्यसलाई जनताले लगभग दुई तिहाइ मत दिएर अनुमोदन पनि गरे ।...

सङ्कटमा एमालेको भविष्य

भनिन्छ, सर्पले छेपारो समात्यो भने निल्न पनि सक्दैन, छाड्न पनि सक्दैन । निल्यो भने मर्छ । छाड्यो भने आँखा फुट्छ । हाल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी एमालेको अवस्था पनि त्यस्तै छ...

बाघ संरक्षण: क्षेत्रीय पर्यटनको आधार

धेरैजसो मानिस भ्रमवश समान्य चितुवालाई पनि बाघ भन्ने गर्छन् तर त्यो सही होइन । बाघ प्रजाति एउटा निश्चित आधारक्षेत्र बनाएर विचरण गर्ने एकान्तप्रेमी तथा निजी जीवन...

माइला दाइको सम्झनामा

“माइला, मैले प्रजातन्त्रका निम्ति बालेको दियोलाई तैँले प्रज्वलित पार्नेछस् ।” १६ वर्षको उमेरमा आफ्ना २२ वर्षीय दाजु गङ्गालालको आदेश शिरोपर गरी नेपाल र नेपालीको मुक्तिका निम्ति कम्मर कसेका युवा यदि...

काँग्रेस पुनर्निर्माणको प्रस्ताव : अबको विकल्प प्रबुद्ध समाजवाद

विश्व अनेकौँ समस्यासँग जुधिरहेको छ । ती समस्या मुख्यतः पुँजीवादी संस्कार र यसको उत्पादन प्रणालीले पुनरुत्पादन गरेको हो । खास गरी संस्कृतिमा आएको पतन र वर्गीय असमानता वर्तमान समाजका प्रधान...

कुलमान पुनरागमनको चर्चा

विसं २०७३ साल भदौ २९ गते मन्त्रिपरिषद्को बैठकले कुलमान घिसिङलाई नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशक पदमा नियुक्ति गर्‍यो । वरिष्ठताको क्रम मिचेर नयाँ ‘हाकिम’ चयन गरिँदा प्राधिकरणभित्र असन्तोष फैलियो । कार्यकारी...

‘साउन ३ गते ठूलो षड्यन्त्र हुनेवाला थियो, २२ जनालाई सलाम छ’

आजको कार्यक्रममा उभिएर बोल्दा मलाई एक वर्ष पहिलेको सम्झना भइरहेको छ । पुष्पलाल स्मृति दिवसको उपलक्ष्यमा यही भवन (तुल्सीलाल स्मृति भवन) को तल्लो तलामा पुष्पलाल मिलन केन्द्रले यस्तै कार्यक्रम गरेको थियो...

भूमि आयोग : सुकुमबासी समस्या समाधानको प्रयास

१.परिवेश : नेपालको कुल भुभागको लगभग २८ प्रतिशत क्षेत्रफलमा मानिसको बसोवास र आवाद कमोत छ । यसमध्ये करीब ७५ प्रतिशत जमीनको कित्ताअनुसारको अभिलेख सरकारी रेकर्डमा छ ।...

सत्तामा रहन बेइमानीका खातैखात

नेपालको संविधान २०७२ को धारा ७६(५) अपवाद धारा हो । यो संसद् विघटनबाट जोगाउने धारा हो । यो धारा संसदीय व्यवस्था भएका मुलुकमा सोझै लेखेको छैन । बेलायत पनि संसद्...

जनादेश नामको अतिवादलाई यसकारण परमादेश !

केपी ओलीको सिंहदरबार प्रवेश सुखद् भए पनि बहिर्गमन भने लज्जास्पद भएको छ । इतिहासमा बिरलै मात्रले पाउने अवसर पाएर पनि ओलीले त्यसलाई थाम्न सकेनन् । ओली बहिर्गमनमा बाहिर दलीय राजनीतिको...

बुबा, अर्थात् पोष्टबहादुर बोगटीको सम्झना

आज बुवा (पोष्टबहादुर बोगटी) को जन्मदिन । बुवा हामीमाझ नहुँदाको सात वर्ष हामीले कटाइसकेका छौँ । आजको दिन मेरा लागि विशेष छ । बुवा जनयुद्धले जन्माएको एउटा...

न्याय सेवाभित्रै अन्यायमा परेकाहरुको बकपत्र

नेपालका प्रथम प्रधानन्यायाधीश हरिप्रसाद प्रधानले वि.सं. २००८ सालतिर न्यायपालिकाको महत्व र भूमिका दर्साउन ‘सरकार भनेको चिल हो भने जनता भनेका कुखुराका चल्ला हुन् । चीलले सधैं चल्लालाई आक्रमण गर्न खोज्छ...

देउवाको चुनौती, माधवको धोका र ओलीको पतन

नेपाली काँग्रेसले ५ वर्ष प्रतिपक्षमा बस्ने जनादेश पाएको हो । तर, परिस्थितिले शेरबहादुर देउवालाई प्रधानमन्त्री बनाइदियो । अब, देउवाको चुनौती ठुलो छ । तीन–चारवटा ब्लकलाई लिएर गठबन्धन...

ओलीको दुर्योधन प्रवृत्तिले सिकाएको पाठ

सर्वोच्च अदालतबाट सोमवार आएको फैसलापछि लामो समयदेखि गुजुल्टिँदै आएको मुलुकी राजनीति तरङ्गित हुन पुगेको छ । यतिखेर राजनीतिक वृत्तमा अनेक खाले टीकाटिप्पणी भइरहेका छन् । पक्षविपक्षका छलफल, गन्थन, मन्थन...

सर्वोच्चले सम्झाइदिएको दायित्व

सर्वोच्च अदालतले सोमबार चारवटा महत्त्वपूर्ण निर्णय सुनायो । एक– केपी शर्मा ओलीले दोस्रोपटक गरेको प्रतिनिधिसभा विघटन असंवैधानिक छ, संसद् पुनःस्थापना हुन्छ । दुई– संसद्को अधिवेशन साउन ३ गतेभित्र बोलाउनू...

राजनीतिमा विचारको उत्थान र पतन

सामन्तवादको अन्त्य र औद्योगिक क्रान्तिले ल्याएको नयाँ सङ्कटहरू समाधानका लागि युरोपमा १९ औँ शताब्दी अनेक विचारहरू जन्मिए । सामन्तवादी युगमा भएका राजनीतिक अधिकारमाथिको हस्तक्षेप र स्वतन्त्रताको हननको प्रतिक्रियाका रूपमा व्यक्तिवादी...

भारतमा जिका भाइरस देखियो, जोखिममा नेपाल ?

हालै भारतको दक्षिणी राज्य केरेलामा जिका भाइरसका सङ्क्रमितहरू देखिएका अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारका माध्यमहरूले जनाइरहेका छन । हुन त भारतमा योभन्दा अगाडि सन् २०१६/२०१७ तथा सन् २०१८ मा पनि देखिएको थियो ।...

नेता साँच्चै नै खराब हुन् त ?

आलोचना र निन्दाबीचको फरक सूक्ष्म हुन्छ । आलोचनामा करुणा हुन्छ । निन्दामा घृणा र अहङ्कार । आलोचना सत्मार्गमा हिँडाउनका लागि हुन्छ भने निन्दा दबाउनका लागि । आलोचनामा सुध्रियोस् भन्ने अपेक्षा...

जात प्रथाबारे केही झूटा तर्कहरुको खण्डन

संसारमा सबभन्दा ठूलो अपराध विचारमा विष फैलाउनु हो । एउटा गलत विचारले लाखौँ मानिसको जीवन बर्बाद पार्न सक्छ । जातप्रथाको एउटा गलत विचारले लाखौँ दलितको जीवन नारकीय बनाएको छ । ...

नेतृत्वमा स्वःअनुगमन र मूल्याङ्कनको खाँचो

नेपाल प्राकृतिक स्रोत साधन सम्पन्न देश हो । यहाँ विश्वको सर्वोच्च चुचुरो, मनमोहक तथा रमणीय अनेकौँ हिमशृङ्खला, पहाड, पर्वत, हरियाली वनजङ्गल, मूल्यवान जडीबुटी, फाँटहरू अनि त्यसमा रस भर्ने नीला नदीनाला,...

एमालेको अन्तरकथा : ओली र माधव स्पष्ट, अरु अस्पष्ट !

सत्तारुढ नेकपा एमालेको अन्तरविरोध वार कि पार हुने निर्णायक चरणमा आइपुगेको छ । अन्तरविरोधलाई कसरी हल गर्ने भन्नेमा अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र बरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाल आ–आफ्नो लाइनमा स्पष्ट...

काँग्रेस सच्चिने कि सकिने ?

इतिहासमा नेपाली काँग्रेसको स्थान सम्मानजनक छ । अघिल्लो पुस्ताले प्रजातन्त्र स्थापनार्थ भोगेको कठोर यातना, निष्ठापूर्ण बलिदान र दृष्टिकोणसहितको नागरिकप्रतिको उत्तरदायित्वकै कारण त्यो स्थान बनेको हो । इतिहासको सम्मान नहुँदा पनि...

स्थानीय तहको समीक्षा : अलोकतान्त्रिक अभ्यास

स्थानीय तहहरू लोकतान्त्रिक व्यवस्थाका आधार स्तम्भ हुन् । यी तह जति बढी समावेशी र सहभागितामूलक हुन्छन् त्यति नै लोकतन्त्र सुदृढ हुन्छ । संसारमा प्रचलनमा आएका लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको अभ्यासले पनि...

‘राष्ट्रपतिमाथि महाभियोग किन नलगाउने ?’

नेपालको इतिहासमै एउटै कार्यकालमा दुई–दुई पटक संसद् विघटन गरेर बदनामी कमाउन प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद ओलीको जति भूमिका छ, राष्ट्रपतिको पनि त्यति नै छ । उनीहरूले गरेका संविधान विपरीतका कामबारे सर्वोच्चमा मुद्दा...

‘वर्तमान व्यवस्थाको विकल्प खोजौँ, संविधानको पुनर्लेखन गरौँ’

नेपालमा संवैधानिक सङ्कट दिनप्रतिदिन गहिरिँदै गएको छ । संवैधानिक प्रावधानका विषयमा संविधान निर्माण प्रक्रियामा सहभागी प्रमुख राजनीतिक दलहरूकै बीचमा देखिएको अस्वाभाविक मतभेदले अहिले देश मुठभेडतिर अग्रसर छ । प्रधानमन्त्रीको...

दलित मुद्दामा विदेशी लगानी किन ?

नेपाल बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुसांस्कृतिक, बहुधार्मिक, बहुवर्गीय मुलुक हो । तर यहाँ लामो समयदेखि मुठीभर अभिजात वर्गको हातमा शासनसत्ता खुम्चिँदै आएको छ । उत्पीडित वर्ग, जाति, क्षेत्र, लिङ्ग र समुदायलाई हरेक...

कार्यपालिकाको मतियार नबनोस् राष्ट्रिय सभा

प्रतिनिधिसभा विघटित रहेको अवस्थामा आजदेखि राष्ट्रियसभाको आठौं अधिवेशन हुँदैछ । दुई सदनात्मक संसदीय व्यवस्थामा माथिल्लो सदन अर्थात राष्ट्रिय सभा समग्र संसदको अर्धाङ्ग हो । संसदीय व्यवस्थामा माथिल्लो सदनका सदस्यहरुलाई परिपक्व,...

रुपा–सरस्वती विवाद : न उछाल्न मिल्छ, न अनदेखा नै

सरस्वती–रुपा विवाद प्रकरण न उछाल्न मिल्ने न त अनदेखा गर्न मिल्ने घटना हो । यो घटना सरस्वती प्रधान काठमाडौँका नेवार र रुपा सुनार काठमाडौँ बाहिरका गैरनेवार दलित भएर...

सम्पत्ति शुद्धीकरण : सङ्गठित आर्थिक अपराध

मानिस स्वभावैले सधैँ विलासी जीवनको प्रत्यासी हुन्छ । मानवीय आवश्यकता पूरा गर्न सम्पत्तिको आवश्यकता पर्दछ । जग्गाजमिन, घर, मोटर लगायतका भौतिक कुराहरू प्राप्त गर्ने आधार सम्पत्ति हो । सम्पत्ति आर्जन...

किन जन्मिन्छन् रूपा सुनारहरू ?

यतिबेला सामाजिक सञ्जालमा रूपा सुनार निकै चर्चामा छिन् । जातका कारण कोठा भाडामा बस्न नपाएपछि उनी एकाएक चर्चामा छिन् । कतिसम्म भने उनले घरपेटीमाथि मुद्दासमेत चलाइन् । तर, आरोपीलाई शिक्षामन्त्री...

राष्ट्र राज्य बहसको सान्दर्भिकता

नेपालका कतिपय मधेसवादी एवं जनजाति समुदायका नेताहरू आफ्नो समुदायको पहिचानलाई फरक रूपमा परिभाषित गर्न नेपाललाई बहुल–राष्ट्र राज्य भएको दाबी गर्ने गर्छन् । देशको संविधानको शपथ खाएर पटक–पटक सांसद एवं मन्त्री...

राजनीतिक संकटको नयाँ भेरियन्ट : गृहयुद्धको चेतावनी

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पुस ५ गते व्यवस्थापिका संसद विघटन गरेर अध्यादेशमार्फत शासन शुरु गरे । फागुन ११ मा न्यायपालिकाले संसद पुनर्स्थापनामार्फत् आधा ‘कोर्ष करेक्सन’ गर्यो र संविधानलाई ‘लिक’...

शिक्षामन्त्रीको नश्लवाद : कम्युनिस्टका नाममा कलंक

अमेरिकाको हारवर्ड युनिभर्सिटीका प्रोफेसर हेनरी लुईस काला जातिका व्यक्ति हुन् । सन् २००९ को घटना हो, उनी केही दिनका लागि घर बाहिर गएका थिए । घरमा आउँदा चाबी खुलेन ।...

केपी ओलीमा ‘दुर्योधन प्रवृत्ति’

महाभारतमा एउटा प्रसङ्ग छ । कसैले गल्ती औँल्याउँदै दुर्योधनलाई प्रश्न गरे– ‘किन चाहिने काम कुरो नगरी नचाहिँदो भाउँतो मात्र गर्दै हिँड्छौ युवराज ?’ उत्तरमा उनले मुस्कुराउँदै भने– ‘कुन काम गर्न...

साम्राज्यवाद, प्रविधि र मार्क्सवाद : आहुतीका तर्कहरुको खण्डन