विचार/दृष्टिकोण

जनजीवनका बाटो छेक्ने सत्ताका पर्खालहरु

“राष्टपतिको एक उडानले नागरिकका २०० उडान अस्तव्यस्त । दिनभरी नै उडान प्रभावित ।” शुक्रबार राजधानीबाट प्रकाशित एउटा खबरकागतको मुख्य खबरको ठुला—अक्षरे शीर्षक थियो यो । शीर्षक पढ्दै मैले महाभारतका एक...

किन हुन्छ सैन्य विद्रोह ?

भूमिका विश्व मानव समाजको इतिहासमा सैन्य विप्लव सामन्य परिघटना जस्तो भइसकेको छ । यो इतिहास सिद्ध तथ्य हो । भर्खरै मध्य अफ्रिकी मुलुक सुडानमा यस्तै सैन्य विप्लव भएको...

सर्वोच्चमा न्यायाधीशको सङ्ख्या र संविधान संशोधनको बहस

पृष्ठभूमि हरेक ३ वर्षमा हुने नेपाल बार एसोसिएसनको निर्वाचनमा गत चैत १६ गते भएको निर्वाचनमा २५ जनामा २२ जना प्रगतिशील तथा पेसागत समूहका अध्यक्ष वरिष्ठ अधिवक्ता चण्डेश्वर श्रेष्ठले नेतृत्व...

सबै राजनीतिक दलहरू लुटेरा नै हुन् त ?

पछिल्लो आम निर्वाचन जितेर सरकार निर्माण गरेपछि ओली–प्रचण्ड नेतृत्वको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)माथि अनेक सङ्गीन प्रश्न उठेका छन् । प्रश्न राजनीतिक वृत्तबाट पनि उठेका छन्, गैरराजनीतिक वृत्तबाट पनि, सत्तारुढ दलबाटै...

काँग्रेसले निचोरेको नेकपा

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले एक प्रसङ्गमा नेपाली काँग्रेसलाई विचरा भनिदिनुभयो । यो शब्दको प्रयोग नेकपा नामको विप्लव पार्टीका सम्बन्धमा नेपाली काँग्रेसको अवसरवादी चरित्रमा आधारित देखिन्छ । तर प्रधानमन्त्रीले...

यस्तो बनोस् नयाँ वर्ष

...नयाँ वर्ष आएको छ फेरि एकचोटि भित्ताको नयाँ क्यालेन्डरमा आफ्नो जीवनको भिसा झुन्ड्याउनु छ फेरि एकचोटि संगीसाथीहरुको सूची बनाउनु छ फेरि एकचोटि भयानक बमहरु बोकेर, उडिरहेका हवाइजहाज र...

सुखसमृद्धिका व्यासलाई सलाम ठोक्दै नयाँ वर्ष !

विभिन्न समृद्ध संस्कृतिका फूलबगैँचा रहिआएको नेपाल आर्थिक क्षेत्रमा गरीब हुँदा पनि संस्कृतिका क्षेत्रमा समृद्ध छ । धनी छ । नयाँ वर्षका क्षेत्रमा पनि त्यत्तिकै समृद्ध छ । यहाँ वर्षभरीमा अनेकौं...

कन्हैया कुमार– एउटा आशा

शिव सेनाका नेता सञ्जय राउतले ‘सामना’ पत्रिकामा कन्हैया कुमारलाई कुनै पनि मूल्यमा चुनाव हराउनुपर्ने कुरा लेखे । कन्हैयाले चुनाव जिते भारतको संविधानलाई कमजोर बनाउने समेत भन्न भ्याए । ‘सामना’को सम्पादकीयमा...

भारतको निर्वाचन र कन्हैया कुमार

भारतमा प्रतिवर्ष सयौँ किसानले आत्महत्या गरिरहेका हुन्छन् । धाँजा फाटे जसरी खुट्टा फुटेका किसानको छोरो डिग्री हाँसिल गर्न जेएनयू छिर्छ । जल्दोबल्दो मुद्दामाथि सत्तालाई प्रश्न गर्छ । ती प्रश्नहरू उसको...

राजतन्त्र फेरि फर्किनसक्छ ?

राजा देवताका अवतार हुन् भन्ने चरम अन्ध मानसिकता रहिरहने हो भने सत्ताच्यूत राजतन्त्र फेरि फर्किन सक्छ । संविधानअनुसार धर्म, परम्परा, प्रथा र रीतिका नाममा कसैले कसैलाई अन्याय, असमानता, विभेद र...

सम्भावनाको चाङमा सुस्ताएको विकासवाद

बहुमतको सरकारसँग स्पष्ट भिजनको ठेली नभए विकासका गफले अब मुलुक बन्ने देखिँदैन । अबको सरकारले युवाशक्तिलाई पलायन हुने अवस्थामा खुसी मानेर समृद्धिको सपना तुन्नै सक्दैन । स्वदेशका सम्भाव्यतालाई पर्गेल्ने शक्तिको...

प्राकृतिक प्रकोप र ‘लबस्तरो’ राज्य संयन्त्र

केही दिनअघि बारा र पर्सा जिल्लामा गएको हुण्डरीले २८ जनाको ज्यान लिनुका साथै ६ सयभन्दा धेरै घाइते भए । एक हजार घर भत्किए भने दुई हजार घरमा क्षति भयो ।...

अहिलेको अवस्थामा सजिलो छैन आन्तरिक युद्ध

देशको राजनीतिको एउटा पाटो हो युद्ध । युद्ध जहिले पनि सरकारले गराउँछ । आफ्नो देशबाहिर गर्ने युद्धलाई सत्रु वा दुस्मनसँगको युद्ध र देशभित्रका जनताबीच गर्नुपर्ने युद्धलाई विद्रोहीसँगको युद्ध भनिन्छ ।...

सुख समृद्धिको दृष्टान्त सत्तासीनहरु आफैँ मात्र ?

हामीकहाँ अहिले सरकारी पहलमा सजधजका साथ वृहत् समृद्धिपुराण लागेको छ । देशी विदेशी श्रोता उपश्रोताहरु जुटेका छन् । मुलुक जात्रामय बनेको छ । समृद्धिपुराणका वाचक उपवाचकहरु विभिन्न मन्चहरुमा देखिन्छन्, सुनिन्छन्...

मृत्युपछि पनि अन्यायले नछोडेका एक हस्ती

भनिन्छ, मान्छेको सही मूल्याङ्कन उसको मृत्युपछि मात्र सम्भव हुन्छ । झट्ट सुन्दा यो कथन सत्य जस्तो लागे पनि यसलाई मूल्याङ्कन सही तरिका मान्न सकिँदैन । कुनै पनि मानिसको मूल्याङ्कनको आधार...

यसरी गरौं विप्लव नेकपाको राजनीतिक समाधान

सरकारले गैरसंवैधानिक र गैरकानुनी हर्कत गरेको भन्दै विप्लव नेकपालाई प्रतिबन्ध लगाएको छ । यसपछि विप्लव नेकपा एकाएक चर्चामा आएको छ । प्रतिबन्ध लगाउनुपर्छ र पर्दैन भन्ने मुद्दाले सिङ्गो राजनीति नै...

सरकारका पछिल्ला निर्णयले निम्त्याएका सवालहरू

कम्युनिस्ट सरकारको पछिल्लो निर्णयले मुलुकमा केही सवालको विजारोपण गरेको छ । एकातर्फ विखण्डनवादी पृथकतावादी शक्ति सीके राउतसँगको ११ बुँदे सम्झौता, अर्कोतर्फ नेत्रविक्रम चन्द (विप्लव) समूहमाथि लगाइएको राजनीतिक प्रतिबन्धले मुलुक फेरि...

दायाँतिर अंकमाल वायाँतिर लात्ती : नयाँ समयमा पुरानै चटक

(१) कुम्भकर्णको भुँडी । पुराना रामायणहरुमा कुम्भकर्णका भुँडीको विस्तृत चर्चा गरिएको पढ्न पाइन्छ । वेला वेला लङ्काको राजकीय सभामा रावण पनि भन्थ्यो, भुँडी हुनु त हाम्रो भाइ कुम्भकर्णको जस्तो हुनु...

नेपाली अर्थतन्त्रमा गइरहेका ५ कम्पन : यस्तो हुनसक्छ असर र बच्ने उपाय

काठमाडौँ । समाजमा हाम्रो स्थान कहाँ हुने भनेर दीर्घकालीन दृष्टिकोण नबनाए आगामी दिनमा अझै अप्ठ्यारो स्थिति आउँछ । यसबाट बाहिर निस्कन विक्रम संवत् ००७ सालदेखि ०८७ साल अर्थात् सन् २०३०...

मार्क्सकाे सम्झना : बिरालो बाँधेर श्राद्ध गर्ने र नयाँपनको नाम खुट्टामा टोपी लगाएर जग हँसाउने !

विश्वलाई ऐतिहासिक द्वन्द्वात्मक भौतिकवादी दृष्टिकोणबाट हेर्ने र सोही आधारमा बदल्ने दर्शनका प्रवर्तक कार्ल मार्क्सको मृत्यु भएको पनि आज अर्थात मार्च १४ मा एक सय पैँतिस वर्ष पुगेको छ । आजको...

अर्गानिक कृषि उपज किन जबर्जस्ती महँगो ?

फागुन २५ मा कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका प्रवक्ता तेजबहादुर सुवेदीले भृकुटीमण्डपमा जारी तेस्रो अर्गानिक मेलाको अवलोकनपछि सामाजिक सञ्जालमा आफ्ना कुराहरू यसरी पोष्ट गर्नुभयो, ‘हामीले अर्गानिकलाई किन महँगो बनायौँ र...

जनमत संग्रह कसैको खल्तीको खेलौना होइन

जनमत संग्रह केपी (खड्गप्रसाद ओली), पीके (पुष्पकमल दाहाल) र सीके (चन्द्रप्रकाश राउत) वा अरु कसैकाे खल्तीको खेलौना होइन, जसलाई जसले जतिबेला चाह्यो, त्यतिबेला निकालेर खेलाउन सकोस् । ‘मधेश भूमिलाई नेपालबाट...

कैलाली जिल्ला अदालतको फैसलाले उब्जाएको आशंका

मधेस आन्दोलनको क्रममा थारुहरूको विद्रोहस्वरूप टीकापुरको दुखद् घटना भयो । त्यस घटनामा रेशम चौधरीसहित ११ जनालाई जन्मकैद र लक्ष्मण थारूसहित अन्यलाई कैद सजायको फैसला भयो । कैलाली जिल्ला अदालतले...

भय र भ्रमको राजनीति

विश्वकै ठूलो लोकतन्त्र भारतमा आसन्न १७औँ लोकसभा चुनावको मिति नजिकिँदै गर्दा राजनीति सरगर्मी बढ्दै गएको छ । सत्ताधारी दल भारतीय जनता पार्टी नेतृत्वको गठबन्धन र प्रतिपक्षी दल भारतीय राष्ट्रिय कङ्ग्रेस...

स्थायी बनोस् इतिहासमै पहिलो पटक गरिएको त्यो असल कामको थालनी

सबैबाट गल्ती हुन्छ, गल्ती हुनु ठूलो कुरा होइन, ठूलो कुरा गल्ती गरेपछि र गल्ती भएको जानिसकेपछि पनि त्यसलाई सच्चाउने तत्परता नदेखाउनु, नसच्याउनु । जसले गल्ती महसूस गर्छ र त्यसलाई सच्याउने...

सीके राउत अवतरणका आयामहरू

गत शुक्रबार सीके राउतको स्वतन्त्र मधेस गठबन्धन र सरकारबीच एघार बुँदे सहमती भएको छ । कमलादीमा प्रधानमन्त्रीको प्रमुख आतिथ्यमा राउतसँग सहमती भएको हो । सन् २००६ देखि मधेसलाई...

डार्बिनको विकासवाद : एक मार्क्सवादी दृष्टिकोण

युरोपमा आधुनिक कालको सुरुवातसँगै पुँजीवादको आगमन भएको थियो । त्यसले मानव समाजमा आमूल परिवर्तन ल्यायो । पुँजीवादले जति प्रगति गर्‍यो त्यो प्रगतिको अगाडि विगतका सबै प्रगतिहरू केटाकेटीका खेलजस्ता थिए । ...

नेपालको राजनीतिमा जेलजीवनको महात्म्य

अन्तोन चेखबको एउटा कथा छ बाजी । यस कथामा एक चन्चलाश्री सम्पत्तिको धनी र अर्को अकिन्चनजस्तो गरीव समेत गरी दुई साथी पात्र छन् । एक दिन कुरै कुरामा धनी पात्रले...

नारी दिवसः अधिकार कि समानता !

आफुलाई मध्यरातको बच्चा भन्न रुचाउने नारीवादी सामाजिक अभियन्ता कमला भासिन गत साल नेपाल आउँदा रातोपाटीका लागि नरेश ज्ञवालीले एउटा अन्तर्वार्ता गरेका थिए । जसमा भासिनले भनेकी थिइन् “महिला र पुरुषमा...

अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवस : पुँजीवादी महिलावादले वर्ग सङ्घर्षको गम्भीर प्रश्न छायामा

८ मार्चलाई अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवसको रूपमा मनाउन थालेको एक शताब्दीभन्दा धेरै समय बितिसकेको छ । तर महिला आन्दोलनबारे केही प्रकाशन र वेबसाइटबाहेक मूलधार भनिएका सञ्चारमाध्यमले यो दिवसलाई त्यति प्राथमिकता...

राष्ट्रिय सेनामा सुधारको खाँचो

दक्षिण एसियाकै सबैभन्दा पुरानो संस्था नेपाली सेना आफ्नो वार्षिक उत्सव अर्थात ‘आर्मी डे’ मनाउने सिलसिलामा छ । राष्ट्रको जीवनमा सेना दिवस अत्यन्तै ठूलो र महत्त्वपूर्ण समारोह हो । यस क्रममा...

संस्कृतिका यी विकराल रुपबाट हामी कहिले मुक्त हुने ?

सुखसमृद्धिका नाराले गगन गुन्जित हुँदासम्म पनि कथापुराणकै वरिपरि घुम्न पर्नु हामी जनताका निमित्त आफ्नै बुद्धि, विचार र क्रियाशीलतालाई व्यङ्ग्य गर्नु बराबर बनेको छ । अनुमान त अनेकौं हुन सक्छन् तर...

भारत–पाक सम्बन्धः युद्धको कालो बादलबीच

Only the dead have seen the end of war मृत्यु भएकाले मात्र युद्धको अन्त्य देखेको हुन्छ । -Pluto ग्रीक दार्शनिक प्लुटोको एउटा चर्चित भनाइ ...

रवीन्द्र अधिकारीः शंका र विश्वासको बराबरी सम्झना

दिवंगत संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री रवीन्द्र अधिकारलाई सम्झनका लागि अनेकन घटनाक्रम छन् । तर, २०५३ को यो घटनाले पंक्तिकारको मनलाई सधैं चिमोटी रहन्छ । एउटा विद्यार्थी कार्यकर्ता...

आकस्मिक गीतले तातेका सुखसमृद्धिका कानहरु !

नेपालका कतिपय राजनेताहरुले भनेको सुनिएको छ, राजनीति गर्नेहरुका लागि साहित्यको केहीे काम छैन । गीतसङ्गीतको काम छैन । कुनै उपयोगिता नै छैन ? यसतर्पm हाम्रो कुनै चासो नै छैन ।...

स्थानीय विकासमा नागरिक स्वामित्व र सहभागिता

अहिले देशमा स्थायी सरकार निर्माण भएको छ । सङ्घीय संरचना अनुरूप सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय सरकारहरू विकास अभियानमा संलग्न भएका छन् । ‘समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली’ मुख्य नाराका साथ जनताद्वारा...

चीन अमेरिकी द्वन्द्वको रणनीतिक चेपुवामा यसरी फँस्दैछ नेपाल

पृष्ठभूमि अहिलेका स्थापित शक्ति राष्ट्र अमेरिका र उदाउदों शक्ति राष्ट्र चीनबीच विवाद चर्कँदै गएको छ । सतहमा र नेपथ्यमा देखिएका दृश्यावलीहरु जेसुकैभए पनि त्यो विवादको चुरो रणनीतिक र व्यापारिक...

सरकारको पहिलो वर्ष : आधार वर्ष कि प्रचार वर्ष ?

नयाँ सङ्घीय संरचनामा बनेका प्रदेश तथा सङ्घीय सरकारले पाँच वर्षे कार्यकालको पहिलो वर्ष पूरा गरेका छन् । ५ वर्षका लागि सङ्घमा दुई तिहाई र प्रदेश २ बाहेक सबै प्रदेशहरूमा सुविधाजनक...

ओली सरकार कति सफल कति असफल ?

वर्तमान सरकारले आफ्नो एक वर्षे कार्यकालको अवधि पूरा गरेको छ । यो कति सफल, कति असफल नेपाली जनताले मूल्याङ्कन गरिरहेका छन् । तर, प्रधानमन्त्री हुनुअघि भएलगत्तै तत्कालीन नेकपाका अध्यक्ष केपी...

त्यो दिन सरकारलाई मधेश सम्हाल्न मुस्किल हुनेछ

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) का अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकार गठन भएको एक वर्ष पुरा भएको छ । तर, त्यसको मूल्यांकन गर्ने परिपक्व अवस्था अझै पुगेको छैन । यद्यपि,...

दुई तिहाइ सरकार र वर्तमान सङ्कट