तत्कालीन मोहन वैद्य‘किरण’ नेतृत्वको नेकपा क्रान्तिकारी माओवादी र धर्मेन्द्र बास्तोला नेतृत्वको नेकपा बहुमत एकता गरी क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट पार्टी निर्माण गरेका छन् । पार्टी एकता गरेको झण्डै दुई महिनासम्म पार्टी एकता प्रक्रिया टुंगिएको छैन । संसदीय व्यवस्थाको विकल्पमा वैज्ञानिक समाजवादी व्यवस्था ल्याउन बलियो कम्युनिस्ट पार्टी बनाउन खोजिएपनि खासै प्रभाव जमाउन सकेको छैन । यसै प्रसंगमा समाजवादी मोर्चा, पार्टी एकता, भावी योजना र कार्यक्रमका विषयमा क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट पार्टीका प्रवक्ता धर्मेन्द्र बास्तोलासंग रातोपाटीकर्मी वीरेन्द्र ओलीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः 

मोहन वैद्य नेतृत्वको क्रान्तिकारी माओवादीसंग एकता गर्नुभयो । अब के प्रक्रिया मिलाउन बाँकी छ ?
हामी अहिले पार्टी एकताकै प्रक्रियामा छौं । प्रदेश स्तरको एकताको प्रक्रियामा पुगिएको छ । प्रदेश स्तरको यो अधिवेशन सकिएपछि संगठन विस्तारको प्रक्रियामा लागिने छ । पार्टीको एकता महाधिवेशन एक वर्षभित्रै गर्ने समझदारी भएको हो । यो वर्षको अन्तिमसम्म एकता महाधिवेशन हुन सक्छ ।

पार्टी एकता भएपछि गतिविधि झन् बढ्नुपर्नेमा उल्टै पार्टी शून्य जस्तै  हुन पुगेको छ नि?
हो, पार्टी एकताको प्रक्रिया तलसम्म पुर्याउन सकिएको छैन । अझै केही समय लाग्न सक्छ । त्यसपछि केही संघर्षका कार्यक्रम बनाइएको छ । राष्ट्रियता, जनजीविका, जनतन्त्रसंग सम्बन्धित कार्यक्रमहरु छन् । त्यसपछि पार्टीको सक्रियता देखिएला । 

अहिले विप्लव नेतृत्वको नेकपाबाट अलग भएर गल्ती गरिएछ, त्यहीँ पार्टीमा बसेको भए हुन्थ्यो भन्ने लागेको छैन ?
त्यस्तो केही छैन । विप्लवजीहरु संसदीय राजनीतिमा लाग्ने भएपछि उहाँबाट अलग भएका हौं । त्यो बेलामा मान्छेहरुले बुझ्दै बुझेनन् । अहिले धेरैले प्रष्टसंग बुझ्ने मौका पाए । बरु विप्लवको वारेमा अझ स्पष्ट भएको छाैँ । 

विप्लवहरुले तपाईंहरुले आकलन गरे बमोजिम ठिक गर्दैछन् भन्ने हो ?
समाजवादी मोर्चा एउटा घटनाक्रम भयो । हामीले मुख्य कुरा उहाँले संसदीय राजनीतिमा क्रान्ति सम्भव छैन, त्यसको अन्तिम गन्तव्य संवाद हो भन्ने हाम्रो निष्कर्ष हो, यो प्रमाणित हुँदैछ । 

क्रान्ति गर्न सम्भव छैन भन्ने भएपछि अन्ततः जाने संसदमै हो । यदि तपाईंमा कार्यनीति छैन भने भएको कार्यनीतिको दास बन्ने अनिवार्य हुन्छ भन्ने वैज्ञानिक मान्यता हो । क्रान्तिकारीहरुको क्रान्ति गर्न कार्यदिशा हुनुपर्छ । क्रान्ति सम्भव छैन भन्ने भएपछि संसदबाटै जाने हो । त्यो बाहेक अर्को कुरै हुँदैन । 

राजतन्त्रात्मक व्यवस्था भएको भए राजा मान्ने भन्ने हुन्थ्यो । अहिले राजतन्त्रात्मक व्यवस्था छैन । अहिले दलाल पुँजीवाद संसदीय व्यवस्था भएपछि अन्ततः दलाल संसदीय पुँजीवादी व्यवस्थामा जाने कुरा भयो । अर्थात्उहाँहरु संसदवादी हुनु थाल्नुभयो । 

विप्लवसँग केही समय अघि तपाईंको भेट भएछ, के-के कुरा भयो ?
भेटघाट सबैसँग हुन्छन् । प्रचण्डजीसँग भेटघाट भइराखेको छ । अरु साथीहरुसंग भेटघाट भइरहन्छ । भेटघाटमा समसामायिक विषयमा कुरा हुने भइहाल्यो । अरु यस्तै राजनीतिक विषयमै कुरा हुन्छ । विप्लवजीसंग सौहार्दपूर्ण रुपमा भेटघाट भयो । उहाँसंग राजनीतिक विषयमा मतभेद हुने नै भयो ।  

तपाईंहरु ‘हामीलाई फर्काउन वातावरण बनाई दिनु पर्यो’ भन्न थाल्नु भयो भनेर विप्लवहरु भन्न थालेका छन् । के त्यस्तो भन्नु भएको हो र ?
यो हास्यास्पद कुरा हो । त्यस्तो कुरा भएको छैन, त्यस्तो कुरा हुँदैन । त्यो बेकार कुरा हो । 

डा. बाबुराम भट्टराई, विप्लवलगायत नेतृत्वका माओवादी धारहरु एकता गर्नुपर्छ भन्न थाल्नु भएको छ । तपाईंहरुलाई माओवादी धार एकता हुँदै ध्रुवीकरणमा जानुपर्छ भन्ने लाग्दैन ?
माओवादी धार एक ठाउँमा आउनुपर्छ भन्ने त हो । सबैभन्दा पहिला माओवादी धार एकता हुन माओवाद हुनुपर्यो । माओवाद छोडेकाहरुले माओवादी धारको एकता गर्नुको अर्थ छैन । बाबुराम जस्ता जसले माओवाद छाडेको छ, उनी जस्ताले माओवादी धार एक ठाउँमा आउनुपर्छ भन्नुको अर्थ छैन ।

माओवाद मान्नेहरु एक ठाउँमा आउनुपर्छ भन्नु बेग्लै कुरा भयो । नभए माओवादीहरु एकता वा ध्रुवीकरण गर्नुको खासै अर्थ छैन । 

माओवादी,एकीकृत समाजवादी,जसपा, नेकपालगायत दलहरुले समाजवादी मोर्चा बनाएर समाजवादमा पुग्ने उद्देश्य बनाएकोलाई कसरी लिनु भएको छ ?
यसरी मोर्चा बनाएर समाजवामा पुग्नु भएछ भने राम्रै हुने भयो । तर, यो तरिकाले समाजवादमा पुगिँदैन । संसदीय राजनीतिबाट समाजवादमा पुगिन्छ भन्नु ‘कुतिको बाटो समाएर काशी’ पुगिन्छ भनेजस्तै कुरा हो । 

त्यसो भए यो मोर्चा किन बनाइयो होला भन्ने लाग्छ ?
यो मोर्चा बनाउनुको ध्येय संसदीय चुनावमा बढी भन्दा बढी भोट ल्याउन सकिन्छ कि भन्ने हो । अरु खासै अर्थ हुँदैन भन्ने लाग्छ । संसदीय विचार मान्नेहरुको, एउटै विचार मान्नेहरुको धु्रवीकरण हो भन्न सकिन्छ । हामीसंग सहकार्य गर्न धेरै यता आउनुपर्छ । हामीसंग मोर्चाबन्दीमा आउन राजनीतिक, वैचारिक, सांस्कृतिक धेरै ठूलो छलाङ बदल्न सक्नुपर्छ । यति सजिलै हुने कुरा होइन ।

अहिलेको राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक संकटमा निकास दिन दीर्घकालीन महत्वको मोर्चा हो भनेका छन् । यस्तोमा तपाईंहरु पनि किन सामेल नहुने?
मोर्चा निर्माण गरेकोलाई राम्रो काम भन्न सक्नुहोला । तर, यसले मात्रै राम्रो हुँदैन । समाजवाद स्थापना गर्नुपर्यो । त्यसका लागि आर्थिक आधार तयार गर्नुपर्यो । त्यो ल्याउन राजनीतिक रुपमा बदलाव ल्याउनु पर्ने हुन्छ । संसदीय व्यवस्थामै भएकाहरुको इच्छा चाहना भएपनि समाजवादमा पुग्न सम्भव छैन । 

माओवादीहरु विभाजित हुँदा फाइदा अरु पार्टीहरुले उठाए । माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएको १६ वर्ष पुग्दासमेत संक्रमणकालीन न्याय टुंगो लागेको छैन । देश यस्तो लथालिङग हुनुमा तपाईंहरुको फुट पनि कारक हो भन्न मिल्छ कि मिल्दैन ?
यस्तो जे जे भइराखेको छ, यो हामी विभाजित भएको कारणले होइन । जतिबेला १२ बुँदे समझदारी हुँदै ८ बुँदे सहमति भयो । यो सहमतिमै संसदवादको पुनस्र्थापनामा गयो । विघटित संसदको पुनस्र्थापना भनेको दलाल पुँजीवाद पुनस्र्थापना थियो । जनयुद्धले ध्वस्त पारेर समाजवाद स्थापना हुनु पथ्र्यो । 

तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालासंग सहमति हुँदा प्रचण्डहरुले संसदीय व्यवस्थाको पुनस्र्थापना गर्ने भनेपछि यो सबै विग्रेको त्यहीँबाट हो । त्यसैले, यी सबै परिणामहरु त्यो खालको सहमतिले ल्याएको हो । हामी विभाजित हुँदा अरुले फाइदा लिएको होइन कि यस्तो हुन पुगेपछि अरुले फाइदा लिएका हुन् ।

संक्रमणकालीन न्याय टुंगो लाग्न नसक्दा जनयुद्धकालीन धेरै मुद्दाहरु नियमित अदालतमा जान थालेपछि तपाईंहरु के गर्नुहुन्छ ?
हामीले संघर्ष गर्नुको विकल्प छैन । देशमा जबसम्म परिवर्तन आउँदैन, तबसम्म संघर्ष गर्ने हो । अरु विकल्प के छ र ?

देशमा एकपछि अर्को गर्दै संकटै संकट आइराखेका छन् । यस्तो अवस्थामा कस्तो नीति अख्तियार गरेर जाने तयारीमा हुनुहुन्छ ?
नेपालमा जबसम्म वैज्ञानिक समाजवादी व्यवस्था स्थापना हुँदैन, जबसम्म यस्ता संकटहरु आइराख्छन् । त्यो बेलासम्म जनताले चाहेर नचाहेर संघर्षमा जानुपर्ने अनिवार्य बन्छ । यसलाई संगठित रुपमा अगाडि बढाए वैचारिक, राजनीतिक परिवर्तन ल्याउँछ । संघर्ष जति छिटो गरिन्छ, त्यति छिटो परिवर्तन आउँछ । हामी र हाम्रो पार्टी जाने भनेको त्यहीँ नै हो ।