बालसंसार

बालकथा : बकुल्लाको मूर्खता

नेपालीमा एउटा भनाइ छ– हतपतको काम लतपत । यसको आशय हो कुनै पनि काम गर्नुपर्दा हतार गर्नुहुँदैन । निकै परसम्म सोचविचार गरेर मात्र सुरू गर्नुपर्छ । अन्यथा कुनै पनि बेला...

नीतिकथा : लोभले लाभ लाभले विलाप

नेपालीमा एउटा भनाइ छ लोभले लाभ, लाभले विलाप । जुन चीजमा लोभ गरियो थियो त्यो प्राप्त भो लाभ भयो तर दिगो भएन । तत्कालै जसरी आएको थियो त्यसैगरी गयो ।...

निबन्ध ः आकाश महिमा

साधन र स्रोतको कुरा गर्दा यी छुट्टै हुन् कि जस्तो लाग्छ तर त्यो रूमा मात्र हो सारमा होइन । सारमा त यही हो कि साधन र स्रोत एउटै हो । साधनभित्रै...

ज्ञानगुन : ब्रह्माण्डको पहिलो रङ्गिन तस्बिर कहिले सार्वजनिक भएको थियो ?

१, संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय मिसनमा हालसम्म धेरै महिना पठाउने देश कुन हो ? (क) नेपाल (ख) भारत (ग) भुटान (घ) मालदिभ्स २, मदन भण्डारी राष्ट्रिय पुरस्कार २०८० पाउने व्यक्ति...

बालकथा : नमागिएको सुझाव दिन खोज्दा....

नबोलाएको स्थानमा जानु र नमागिएको सल्लाह वा सुझाव दिनु दुवै उस्तै हो । दुवैको अवस्था करिब उस्तै हुन्छ । न इज्जत पाइन्छ न महत्त्व नै रहन्छ । त्यस्तै परे सोच्दै...

नाटक : आध्यात्मिक कोशको नाम र क्षेत्र

स्थान– देवघाट धाम समय– दिउसो तीन बजे पात्रहरू वशिष्ठ– गुरुकुल आश्रमका प्राचार्य ईला– गुरुकुलकी प्रथम छात्रा उषा– गुलकुलकी दोस्री छात्रा भारती– गुरुकुलकी तेस्री छात्रा ...

नीतिकथा : बाँदर र गोहीको दोस्ती

धेरै पहिलेको कुरा हो । एउटा गाउँ नजिक ठूलो तलाउ थियो, जसको किनारमा रहेको जामुनको रुखमा एउटा बाँदर बस्ने गर्थ्यो । रुखसित उसको यति बढी लगाव थियो कि हमेसा छाड्दैनथ्यो...

बालकथा : खरायोको बुद्धिमानी

धेरै पहिलेको कुरा हो । एउटा जङ्गलमा निकै शक्तिशाली सिंह बस्थ्यो । सिंह प्रजातिका जनावरहरू यसै पनि हिंस्रक हुन्छन् । उनीहरूको स्वाभाव नै त्यस्तै हुन्छ । हिंस्रक नबनी वा हिंसा...

निबन्ध : माटो महिमा

प्रायः हामी भन्ने गर्छौँ माटो माटो नै हो तर यो भन्ने कुरा मात्र हो । वास्तवमा माटो मात्र चाहिँ होइन । जीवनको मूलभूत आधार भनेकै माटो हो, जुन पञ्चतत्वको पहिलो...

शेखचिल्लीको मूर्खता

संस्कृतमा एउटा सूक्ति छ– ‘विद्याधनं सर्वधनं प्रधानम् ।’ यसको अर्थ हो धनहरूमा विद्यारूपी धन नै सर्वोत्तम धन हो । विद्याले विनय दिन्छ । विनयले सज्जन बनाउँछ । सज्जनलाई सबैले मन...

नीतिकथा : दुःखीको सेवा

साधु सन्तहरू भन्ने गर्छन् मानवसेवा नै माधवसेवा हो । नीतिशास्त्रले पनि ‘सेवा हि परमो धर्म’ भनेर सेवालाई नै जोड दिएको छ । जहाँ बालक, वृद्ध, बिरामी, अशक्त, असहाय, दुःखी, दरिद्री...

वैदिक कथा : विभेद

वैदिक सनातन धर्ममा नारी र पुरुषबीचको विभेद प्रायः सुनिन्छ । विभेद छ भन्ने पनि छन्, छैन भन्ने पनि छन् । भाइबहिनीहरूको जानकारीका लागि यसैको वास्तविकता सम्बन्धी यहाँ एउटा कथा प्रस्तुत...

हरि र रामको संवाद : ‘वन विनाश नगरौँ’

(राम जङ्गलमा रूख काट्दै छन् । उनका एकजना छिमेकी हरि गर्मीका कारण शीतल हावा खान भनेर जङ्गल घुम्दै राम भएको ठाउँमा पुग्छन् र रामसँग कुराकानी गर्न थाल्छन् ।) हरि...

बालकथा : पशुबलि

देवीदेवताको नाममा प्रायः हामी पशुपन्छीको बलि दिने गर्छौं । हामीमध्ये धेरैले कुलायन पूजामा समेत पशुपन्छीको बलि दिँदै आएका छौँ । यसरी बलि दिँदा उनीहरू खुसी भएर मनोकामना पूरा गरिदिन्छन् भन्ने...

बालनिबन्ध : साधन र स्रोत

हामीलाई कुनै पनि काम सम्पन्न गर्न साधनको आवश्यकता पर्छ । साधन भएपछि स्रोत पनि हुने नै भए । विना स्रोत कुनै पनि चीज उत्पन्न हुनै सक्दैन । यस्तो अवस्थामा कतिपयलाई...

ज्ञानगुनका कुरा : नेपाली स्याट–१ अन्तरिक्षमा कति दिन रहेको थियो ?

१, सन् २०२४ को गृष्मकालीन ओलम्पिक खेलकुद कुन देशमा हुने भएको छ ? (क) जर्मनी (ख) फ्रान्स (ग) इटाली (घ) अमेरिका २, सानै छु बढ्न देऊ बाल विवाह...

राजा बलिको चातुर्य

राजा बलिको नाम भाइबहिनीहरूले पनि सुनेको हुनुपर्छ । उनी अष्ट चिरञ्जीवीमध्येमा पनि पर्छन् । चिरञ्जीवी भन्नाले कल्पान्त जीवी भनेर बुझिन्छ, जसमा ४ अर्ब ३२ करोड वर्ष पर्छ । एक पटक...

बालबालिकालाई अभिभावकले गर्ने सच्चा प्रेम कस्तो हुनुपर्छ ?

शीर्षक देख्नेबित्तिकै हामीलाई लाग्न सक्छ– बालबालिकाहरू देख्दा कसलाई प्रेम भाव नआउला ? प्रेम पनि यसरी गर्ने भनी सिकाइनुपर्ला र ? कसलाई थाहा छैन, आफ्ना बालबालिकालाई प्रेम गर्ने तरिका ? ...

बालकथा : घृणाले आफैँलाई घात गर्छ

कसैप्रति वैरभाव गर्नु, नराम्रो भावना राख्नु, नराम्रो आँखाले हेर्नु, दुर्वचन बोल्नु, कसैलाई तिरस्कार गर्नु, होच्याउनु, कसैको बदख्याईँ गर्नु जस्ता सबै किसिमका बोली र व्यवहार घृणाको परिभाषाभित्र पर्छन् । यस्ता व्यवहारले...

माइकल फराडे र सरकारी कर्मचारी

१७९१ सेप्टेम्बर २२ का दिन इङ्गल्यान्डमा जन्मेका सर माइकल फराडे विश्वप्रसिद्ध वैज्ञानिक हुन् । इलेक्ट्रिसिटीका आविष्कारक यी वैज्ञानिक जति प्रसिद्ध थिए, व्यक्तिगत जीवनमा त्यति नै साधारण थिए । शारीरिक व्यक्तित्वलाई...

नाटक- कर्मयोग

स्थान- महाभारतको युद्ध मैदान समय- दिउसो ३ बजे पात्रहरू- १, धृतराष्ट्र (हस्तिनापुर नरेश) २, सञ्जय (धृतराष्ट्रको सचिव) ३, वासुदेव (अर्जुनका सारथि बनेका देवकी नन्दन कृष्ण) ...

बालकथा : गधाको मूर्खता

धेरै पहिलेको कुरा हो । एक पटक मत्ता हात्तीसँग भएको झगडाका कारण एउटा सिंह नराम्ररी घाइते भयो । फलतः उसले शिकार गर्न सकेन र निकै दिनसम्म भोकै रहनुप¥यो । जब...

यी हुन् सबैभन्दा बढी मूल्यवृद्धि भएका १० वस्तु

काठमाडौँ । आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा सबैभन्दा बढी मूल्यवृद्धि अन्न तथा अन्नबाट बनेका परिकारमा भएको छ । अर्थमन्त्री प्रकाशशरण महतले प्रस्तुत गरेको आर्थिक सर्वेक्षणअनुसार अन्न तथा अन्नबाट बनेका परिकारमा १४.३५ प्रतिशतले...

बालनिबन्ध : समस्या र समाधान

संसारमा समस्या पनि छ र समाधान पनि छ । समस्या र समाधान भएकैले त्यसको साधन पनि छ । समाधान नहुने, गर्न नसकिने समस्या नै हुँदैन । समाधान भएपछि त्यसको साधन...

नीतिकथा : युधिष्ठिरको परीक्षा

प्रसङ्ग महाभारतको हो । जतिबेला द्रौपदीसहित पाण्डवहरू स्वर्गारोहणको बाटामा थिए त्यतिबेला लेक लागेर सर्वप्रथम द्रौपदी ढलेकी थिइन् । उनी ढलेको देखेर सहदेवले त्यसको जानकारी दाजु युधिष्ठिरलाई गराए तर युधिष्ठिरले भने...

बाल नाटक : अर्जुनको चिन्ता

स्थान– महाभारतको युद्धस्थल कुरुक्षेत्रको मैदान समय– मध्याह्न १२ बजे पात्रहरू– धृतराष्ट्र– हस्तिनापुरका दृष्टिविहीन राजा सञ्जय– व्यासजीबाट दिव्यदृष्टि पाएका धृतराष्ट्रका स्वकीय सचिव वासुदेव– अर्जुनको सारथि बनेर...

नीतिकथाः परोपकार

महापुरुषहरू परहित र परोपकारको चिन्तन गर्छन् । उनीहरू आफूमाथि जस्तोसुकै विपत्ति आइपरे पनि त्यसको परवाह गर्दैनन् तर परोहितका मामिलामा भने सास छउन्जेल लागिरहेका हुन्छन् । यस्तैमा राजा विक्रमादित्य पनि पर्छन्...

बालनिबन्ध : समन्वयवादको सिद्धान्त

प्रकृति जीवन हो, जगत् हो अनि जीवन र जगत्को आधार हो । संसार बनाउने, चलाउने, खेलाउने सबै यसैले हो । ऊ एकैसाथ एकबाट अनेक हुन पनि सक्छ अनेकबाट एक हुन...

बालकथा : इमानदारी

राजु साह्रै मिहनेती र इमानदार केटो थियो । ऊसँग भौतिक सम्पत्ति त खासै थिएन । गरिबीमै जन्म्यो, गरिबीमै हुर्क्यो । बाबु असमयमै बितेकाले पढाइ लेखाइमा पनि खासै ध्यान दिन पाएन...

बालनिबन्ध : सङ्गतिको चमत्कार

सङ्गतिमा ठुलो तागत छ । संसार बनाएको पनि यसैले हो, चलाएको पनि यसैले हो । सङ्गति नमिल्दासम्म हरेक चीज छरिएर रहेको हुन्छ । केही पनि बन्दैन, केही पनि हुँदैन ।...

नीतिकथा : जीवनको उद्देश्य

धेरै पहिले एउटा सहरमा एक सज्जन चिकित्सक दम्पती बस्थे । पति मेडिसिन विशेषज्ञ थिए पत्नी स्त्रीरोग विशेषज्ञ । उनीहरूको राम्रै चलेको अस्पताल थियो । धन सम्पत्तिको कमी थिएन । कमी...

वैज्ञानिक कथा : मांसाहारीको जीवन

‘यो हत्या र हिंसा भनेको के हो बाबा !’ बालक छोरो अबोधले बाबु सुबोधसँग सोध्यो । ‘हत्या भनेको काट्नु र मार्नु हो भने हिँसाको अर्थ धेरै हुन्छन् बाबु !’ सुबोधले...

प्रेरक व्यक्तित्व : साङ्गितिक क्षेत्रका उज्वल नक्षत्र कालीप्रसाद शर्मा

नेपाली साङ्गितिक आकाशका उज्वल नक्षत्र कालीप्रसाद शर्मा सङ्गीतक पारखी पाठकहरूका निम्ति चिरपरिचित नाम हो । एक दशकभन्दा बढी रेडियो नेपालमा वाद्य प्रबन्धकको रूपमा रहेर नेपाली साङ्गितिक क्षेत्रको विकासमा यथेष्ट...

बालनाटक- बाबुआमाको सेवाको चमत्कार

स्थान- कुनै सामुदायिक विद्यालयको आँगन समय- अपराह्न तीन बजे पात्रहरू भगवान् विष्णु- तीनै लोकका पालन कर्ता भगवान् बाबुआमा- विरामी वृद्ध दम्पती अन्नाजी वर्ष पचास पुण्डरिक- बाबुआमाका भक्त बालक वर्ष दश ...

ज्ञानगुन : कृत्रिम सूर्यको सफल परीक्षण कहिले गरिएको थियो

१, नेपालको ७७ जिल्लामध्ये कतिवटा जिल्लामा कारागार निर्माण गरिएको छैन ? (क) दुई (ख) तीन (ग) चार (घ) पाँच २, चर्चित पुस्तक ‘कोरोना कैरन’ का लेखक को हुन्...

द्वन्द्वको नियम

प्रकृतिमा द्वन्द्व छ, प्राकृतिक क्रियाकलापमा द्वन्द्व छ । यो उसको गुण पनि हो, दोष पनि हो, धर्म पनि हो, विकासको आधार पनि हो । यो विना प्रकृतिले मूर्तरूप पाउन सक्दैन,...

नीतिकथा : सम्मान पाउने तरिका

मानिस सामाजिक प्राणी हो । समाजमा प्रतिष्ठित हुन पाइयोस्, धनी, मानी र सम्मानित भएर बाँच्न पाइयोस्, अरूले प्रशंसा गरून्, सबैको उदाहरणीय बनेर बस्न पाइयोस् भन्ने चाहना सबैमा हुन्छ । तर,...

बालकथा: प्रगतिको द्वार

संसारमा प्रायः के देखिन्छ भने बढी अरूको कुरा काट्ने नै हुन्छन् । उनीहरू यो यस्तो र ऊ त्यस्तो, यसले यसो गर्‍यो र उसले त्यसो गर्‍यो वा भन्यो भन्न रुचाउँछन् ।...

प्रेरक प्रसङ्ग : बुवाको अर्ती

धेरै समयअघि कुनै समयमा एउटा सहरमा नामुद धनाढ्य बस्थे । उनले कति सम्पत्ति कमाएका थिए भने त्यसको हिसाब किताब राख्नै हम्मे पथ्र्यो । तीन चारवटा महल थिए । दस बीसवटा...

पौराणिक कथा : अन्नदानको महत्त्व

गीताले अन्नलाई जीवनको आधार भनेको छ भने उपनिषद् ब्रह्म र पौराणिक ग्रन्थहरूले प्राणको संज्ञा दिएको छ । जीवन बनाउने पनि अन्नले हो बचाउने पनि अन्नले हो । सायद त्यसै भएर...

स्वदेशको महत्त्व