बालसंसार

बालकथा : चिल्लीको मूर्खता

अघि कुनै बेला भारतवर्षमा शेख चिल्ली नामका मानिस थिए । यो छुट्टै कुरा हो कि पछि गएर उनी ठूलै विद्वान् बने तर बाल्यकालमा भने उनको स्वभाव निकै विचित्रको थियो ।...

नीति कथा : पण्डितहरूको त्यो मूर्खता

जीवनमा विद्याको कति बढी महत्त्व हुन्छ भन्ने सबैलाई थाहा छ । धन र विद्या कुन ठुलो भनेर सोध्ने हो भने प्रायः सबैले विद्या नै ठुलो भन्ने गरेका हुन्छन् । धन...

नीतिकथा : श्रद्धाको शक्ति

संसार श्रद्धा र विश्वासमा टिकेको छ । जीवनमा यसले विशेष महत्व राख्छ । श्रद्धा र विश्वास विना कुनै पनि काम गर्न सकिन्न । श्रद्धा र विश्वास भए जतिसुकै ठूलो काममा...

कश्यपको कथा : आलस्यको करामत

आलश्य जीवनको ठूलो शत्रु हो । यस्ता मानिसले कहिल्यै प्रगति गर्न सक्दैन । सदैव अरूले गरिदेला र खाउँला भन्ने सोचमा रहने भएकाले उसका लागि कुनै बेला यस्तो दिन पनि आउन...

नाटक: नैतिक शिक्षा

स्थान:– सामुदायिक विद्यालयको कक्षा कोठा समय:– अपराह्न तीन बजे पात्रहरू शिक्षिका:– नैतिक शिक्षा पढाउने शिक्षिका वर्ष ४० अनामिका:– कक्षा सातका छात्रा वर्ष १३ विपीन:– कक्षा सातका छात्र वर्ष १३ अपर्णा:–...

बाल निबन्ध : जिउने कला

प्रायः हामी भएन र पुगेन भन्छौँ तर किन भएन र पुगेन भन्नेतर्फ भने ध्यान दिन भ्याउँदैनौँ । यसले गर्दा हाम्रो जीवन अधुरो र अपुरो हुन पुगिरहेको छ । जीवनमा अभाव...

बालकथा : बासी खाना

कतिपय मानिसमा अरूको कमाइमा फुर्ती लाउने बानी हुन्छ । यसैको आडमा कोही म यस्तो र उस्तो भन्ने गर्छन् । कोही यस्तो गर्न सक्छु, त्यस्तो गर्न सक्छु भन्न पुगिरहेका हुन्छन् तर...

ज्ञानगुनका कुरा : नेपालमा बनाइएको पहिलो विद्युतीय मोटरसाइकलको नाम के हो ?

१, द्रव्य शाहले गोरखा राज्यको स्थापना कहिले गरेका हुन् ? (क) वि. संः १६१६ साल भदौ २५ गते (ख) वि. सं. १६१७ साल भदौ २५ गते (ग) वि. सं....

बालनाटक : मुक्ति

स्थान– महर्षि व्यासको आश्रम समय– बिहान पात्रहरू– महर्षि व्यास (वेद विभाग कर्ता तथा पौराणिक ग्रन्थ रचना गर्ने ऋषि) र देवर्षि नारद (एक स्थानको सन्देश अर्को स्थानमा पु¥याएर समाजको...

बालकथा : अव्यवहारिक शिक्षा

प्रायः सबै अभिभावक बालबालिकाले राम्रोसँग पढेर विद्वान् बनुन्, सुयोग्य नागरिक बनेर देशको सेवा गरुन् र देश विदेशमा नाम कमाउन सकुन् भन्ने चाहन्छन् । भाइबहिनीहरूका अभिभावकका चाहना पनि त्यस्तै हुन सक्छन्...

प्रेरक प्रसङ्ग : सङ्कल्प शक्ति

केही गर्छु भन्ने दृढ सङ्कल्प भए संसारमा असम्भव भन्ने केही पनि हुँदैन । हालसम्म मानिसले जेजति उन्नति र प्रगति गरेका छन् त्यसको मूल कारण यही सङ्कल्प शक्ति नै हो ।...

बालनिबन्ध : मनको करामत

प्रायः हामी दुःख पाइयो त भन्छौँ तर दुःख किन पाइयो त्यतातिर भने ध्यान दिँदैनौँ, जसले गर्दा त्यही नै दुःखका कारण बनाइरहेका हुन्छन् । वेदान्तमा एउटा सूत्र छ– ‘मन एव मनुष्याणां...

नीतिकथा : बुबाले दिएको त्यो हिम्मत

जीवनमा एक्लो छु, असहाय छु, केही पनि गर्न सक्दिन भन्न थाले वास्तवमै केही पनि गर्न सकिन्न तर एक्लो छैन, गर्न सक्छु, साथमा कोही छन् नभए पनि भगवान् त पक्कै छन् ...

ज्ञानगुनका कुरा : राष्ट्रिय बाल नाटक २०७९ मा सर्वोत्कृष्ट हुने नाटक कुन हो ?

१, नेपाली भाषाको उत्पत्तिस्थल भनेर चिनिने स्थानको नाम कुन हो ? (क) सिञ्जा उपत्यका (ख) दाङ उपत्यका (ग) काठमाडौँ उपत्यका (घ) पोखरा उपत्यका २, नेपालको प्रसिद्ध तीर्थस्थल देवीघाट कुन जिल्लामा...

पौराणिक कथा : जटायुको सहयोग

उपकारको फल उसैलाई प्राप्त हुन्छ, जसले गरेको छ । थाहा छैन कहिले हुन्छ, तत्कालै हुन पनि सक्छ निकैपछि हुन पनि सक्छ । हुन सक्छ अर्को जन्मसम्म पनि कुर्नुपर्ने हुन सक्छ...

निबन्ध : गुरुत्व शक्ति

गुरुले सायद गुत्थी फुकाउँछ क्यारे ! अर्थात् गुरुले गाँठो फुकाउँछ क्यारे ! त्यो समस्याको गुत्थी या गाँठो हुनसक्छ; त्यसलाई फुकाउँछ र न ऊ गुरु कहलाउँछ । समस्याको समाधान दिन्छ र...

नीति कथा : कुअन्नको प्रभाव

नीतशास्त्र भन्छ कुअन्न खानु हुँदैन, अन्यथा जीवन वार्बाद हुन सक्छ । यसो त अन्न आफैँमा कुअन्न हुँदैन । अन्न भनेको प्राण हो, प्राण कुप्राण हुने प्रश्नै आउन्न तर त्यही अन्न...

बालनिबन्ध : जस्तो समस्या, उस्तै समाधान

प्रायः हामी भन्ने गर्छौँ समस्या ठूलै छ तर त्यो भन्ने कुरा मात्र हो । वास्तवमा समस्या यत्रै हुन्छ भन्ने नै हुँदैन । न उसको स्वरूप यस्तै हो भन्ने हुन्छ, न...

बालकथा : विशेषता

संसारमा सबै प्राणीको कुनै न कुनै विशेषता हुन्छ । विशेषता नभएको प्राणी प्रकृतिको सृष्टिमै छैन, प्रकृतिले सृष्टि गरेकै छैन । त्यसैले कसैले पनि आफ्नो विशेतालाई लिएर घमन्ड गर्नु पनि हुँदैन...

विचित्र स्वभावको मानिस

धेरै पहिलेको कुरा हो । कुनै गाउँमा एक जना नसरुद्दिन नामका सज्जन थिए । उनको हरेक क्रियाकलाप अनौठा किसिमका हुन्थे । स्वभाव अनौठो थियो व्यवहार उट्पट्याङ । उनको व्यवहार देखेर...

पौराणिक कथा : पाप र धर्म

कतिपय मानिस पापको प्रशंसा गर्छन्, जहाँ पाप जहाँ फलिफाप भन्छन् र त्यस्तै काम रुचाउँछन् । उनीहरूले ठानेका हुन्छन् धर्मको बाटो गाह्रो मात्र छैन सितिमिति उन्नति र प्रगतिमा पनि हुँदैन तर...

बालनाटक : आमाको आशीर्वाद

स्थान– राजा उत्तानपादको वैठक कक्ष समय– बिहान पात्रहरू– उत्तानपाद– पौराणिक राजा करीव ४५ वर्ष सुनीति– उत्तानपादकी जेठी महारानी करीव ४० वर्ष सुरुचि– उत्तानपादकी कान्छी महारानी करीव ३८ वर्ष ध्रुव– उत्तानपादको...

बालकथा : बचत गर्ने तरिका

पैसा बचत गर्नु राम्रो हो । कमाइको केही प्रतिशत बचत गर्ने गर्ने बानी बसाउनुपर्छ, जसले परेको बेला काम दिन्छ तर बचत गर्ने तरिका भने मिलाउनुपर्छ । अन्यथा सुखको सट्टा दुःख...

बालनिबन्ध : सफलताको स्रोत

प्रायः हामी कारणलाई प्राथमिकता दिन्छौँ र कारण पत्ता लागेपछि समस्या समाधान गर्न सजिलो हुन्छ भन्ने गर्छौँ । कारण पत्ता लाग्नासाथ समस्याको जड पनि पत्ता लाग्ने भएकाले त्यसैले समस्या समाधानमा सहयोग...

नीतिकथा : उपदेश

अरूलाई अर्ती र उपदेश दिन सजिलै हुन्छ । यसो गर्नुपर्छ, त्यसो गर्नुपर्छ, यस्तो गर्नु हुन्न त्यस्तो गर्नु हुन्न भन्यो भइहाल्यो तर जति बेला आफूलाई पर्छ त्यति बेला थाहा हुन्छ कि...

ज्ञानगुनका कुरा : भगवान् पशुपतिनाथको कतिवटा मुख छन् ?

१, नेपालमा राष्ट्रिय योग दिवस कहिले मनाइन्छ ? (क) माघ एक गते (ख) माघ दुई गते (ग) माघ तीन गते (घ) माघ चार गते २, नेपालमा राष्ट्रिय भूकम्प दिवस कहिले...

बालनाटक : रावणको मूर्खता

स्थान कुनै सामुदायिक विद्यालय समय– अपराह्न तीन बजे पात्रहरू– महादेव– कैलाशवासी भगवान् शिव पार्वती– महादेवकी अर्धाङ्गिनी कुवेर– अलकापुरी निवासी महादेवका भक्त रावण– महादेवका अर्का भक्त वृद्ध सन्यासी– भगवान् विष्णु ...

नीतिकथा : बाबु आमाको सेवा

भनिन्छ बाबु र आमा देवता समान हुन्छन् । उपनिषद् शास्त्रले यही भनेको छ । नीतिशास्त्रले यही भनेको छ । धर्मशास्त्रले यही भनेको छ । धर्मगुरुहरूले यसै भनेका छन् । यसको...

बालनिबन्ध : थकान

थकाइ सबैलाई लाग्छ । बालकलाई लाग्छ, बालिकालाई लाग्छ, युवकलाई लाग्छ, युवतीलाई लाग्छ । वृद्धवृद्धालाई झन् बढी लाग्छ । काम गरेपछि थकाइ लाग्नु स्वाभाविक हो तर थकाइ लागेपछि गर्ने काम भने...

ज्ञानगुन : पृथ्वीको बनावटलाई कति भागमा विभाजन गरिएको छ ?

१, सैपाल हिमाल कुन जिल्लामा पर्छ ? (क) जुम्ला (ख) बझाङ (ग) डोटी (घ) हुम्ला २, पुरुष टी–२० एसियन क्रिकेट सन् २०२२ को उपाधि विजेता राष्ट्र कुन हो ? (क)...

बालकथा : हानथाप

आपसमा सद्भाव, सहयोग र सहकार्य भए जस्तोेसुकै समस्या पनि समाधान गर्न सकिन्छ, होइन मै ठूलो, मै जान्ने, मै सुन्ने, मैले भनेकै हुनुपर्छ र सर्वप्रथम मैले नै पाउनुपर्छ भन्न थालियो भने...

बालनाटक: हिमाल

स्थान:– कुनै सामुदायिक विद्यालय समय:– अपराह्न तीन बजे पात्रहरू:– सुशान्त (कक्षा पाँचका सामाजिक कक्षा शिक्षक) ४० वर्ष १, कमला:– वर्ष १० की छात्रा २, सुमन:– वर्ष १० को छात्र ३,...

प्रेरक प्रसङ्ग : गान्धीको त्यो पत्र च्यातिनुको अर्थ

प्रायः हामी प्रशंसा सुन्न चाहन्छौँ । झुट्टो नै सही कसैले आएर सानै प्रशंसा गरिदिए पनि मख्ख पर्ने गर्छौँ र आफू त राम्रै वा ठूलै मानिस रहेछौँ भन्ने ठानी गर्वले नाक...

बालनिवन्ध : समस्याका किसिम

हामीलाई समस्याबारे थाहा भए पनि समस्या कति किसिमका हुन्छन् र कसरी उत्पन्न हुन्छन् भन्नेबारे भने थाहा नहुन सक्छ । समस्या मूलतः दुई किसिमका हुन्छन्, जसमा आध्यात्मिक समस्या र भौतिक समस्या...

बालकथा : अवसरलाई बोध गर्न नसक्दाको नतिजा

जीवनमा अवसर पाएर मात्र हुँदैन प्राप्त अवसरलाई सदुपयोग गर्न जान्नु पनि पर्छ, सक्नु पनि पर्छ । जसले सदुपयोग गर्न सक्छ वा जानेको हुन्छ उसले सुख पाउँछ जसले सक्दैन वा जान्दैन...

नीतिकथा : भाग्य

प्रायः हामी अरूका बारेमा बढी नै जानकार हुन्छौँ, जानकारी राख्छौँ । फलानो यस्तो, ढिस्कानो उस्तो, फलानाले यसो ग¥यो, उस्तो भन्यो, ढिस्कानोले यस्तो ग¥यो, उस्तो भन्यो भन्छौँ तर आफ्नो बारेमा भने...

वैदिक कथा : आपत्कालीन धर्म

छान्दोग्योपनिषद् (१।१०–११) मा आपत्कालीन धर्मसम्बन्धी एउटा प्रसङ्ग आएको छ । धेरै पहिले एकपटक कुरु प्रदेशमा सात दिनसम्म लगातार परेको असिनापानीले अन्नबाली तथा रुखबिरुवा लगायत सारा वनस्पति सखाप पार्‍यो । लगाएको...

जानी राखौँ : यी शब्दका अर्थ के होलान् ?

भाइबहिनीहरूलाई शब्द भण्डार बढाउन सजिलो होस् भन्ने उद्देश्यले तल केही शब्द दिइएका छन् । यीमध्ये केही शब्द अनेकार्थ वाचक भएर पनि व्यवहारमा प्रायः हराउँदै गएका छन् भने केही शब्द अर्कै...

विज्ञान कथा : ध्वनितरङ्गको प्रभाव

‘सर ! धार्मिक स्थलमा शङ्ख र घण्ट किन बजाइन्छ ? के यसो गर्दा धर्म हुन्छ हो ?’ एक दिन कक्षा नौ का विद्यार्थी जिज्ञासुले विज्ञान शिक्षक सुभद्रसँग सोध्यो । ‘किन...

बालनिबन्ध : दुःखका कारण

संसारमा अनेक किसिमका दुःख छन् । यो कुरा भाइबहिनीहरूलाई पनि थाहा हुनुपर्छ । खानको दुःख, लाउनको दुःख, रोगको दुःख, भोकको दुःख, शोकको दुःख, पढाइको दुःख, परीक्षामा पास हुन सकिन्न कि...

बालनिबन्ध : समन्वयवाद