विचार/दृष्टिकोण

नक्साको राजनीति र एमसीसी रणनीति

विषय प्रवेश पछिल्लो समय नेपाल–भारत सीमा विवाद उत्कर्षमा पुगेको छ । भारतले नेपाली भूमि कालापानी हुँदै चीनको मानसरोवर जाने सडक उद्घाटन गरेपछि स्थिति तनावपूर्ण भएको हो । उसले यसअघि नै...

सामुदायिक विद्यालयको जिम्मेवारी निजीलाई : दूधको साक्षी बिरालो

सामुदायिक विद्यालयहरुको अवसानमा नै आफ्नो सुरक्षित भविष्य देखिरहेका निजी विद्यालयलाई तिनै सामुदायिक विद्यालयको गुणस्तर अभिवृद्धिको जिम्मेवारी दिनु बिरालोलाई दूधको साक्षी बनाउनु जस्तै हो । बिरालोलाई दूधको गोठालो राख्यो भने के...

गणतन्त्रका १२ वर्ष र नयाँ संकेतहरु

२०७७ साल जेठ १५ गते । तेह्रौं गणतन्त्र दिवस । नेपालको २३८ वर्षको राजतन्त्रलाई फालेर संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना भएको १२ वर्ष पुगेर १३ वर्ष लागेको दिन । गणतान्‍त्रिक सरकारको...

एक थोपो रगत नबगी घोषणा भएको गणतन्त्रका सकारात्मक पक्ष र कार्यान्वयनमा निरन्तर उठेका प्रश्न

गणतन्त्र घोषणाको १२ वर्ष पुगेर १३ वर्ष लागेको छ । यसका ऐतिहासिक र धेरै सकारात्मक उपलब्धिका पक्षहरुलाई बिर्सन मिल्दैन । हामी लामो समय र सङ्घर्षपश्चात निरङ्कुशता विरुद्धको २०६२÷०६३ को आन्दोलनमा...

राजतन्त्र धराशायी बनाउने आन्दोलन स्वयं बेवारिस !

सामन्ती राजतन्त्रको अन्त्यसँगै गणतन्त्र घोषणा भएको १२ वर्ष पुगेर १३ वर्ष लागेको छ । राजतन्त्रको अन्त्य हुनुलाई सकारात्मक पक्षका रूपमा लिनुपर्छ । तर प्रजातन्त्रलाई बलियो बनाउन चाहिने जुन संस्था वा...

पत्रकारको डायरी : ‘सरकार तिमीलाई दुख्दैन हो ?’

मिति : जेठ १४ गते बुधबार समय : अपरान्ह २ बजेर ३७ मिनेट स्थान : सामाखुशी, काठमाडौं । आकाश धुम्म नै थियो । टाउकोमा उनीको टोपी, मुखमा कपडाको एउटा...

कोरोनापछिको आर्थिक समाधान : भारूसँग नेपाली मुद्राको अवमूल्यन

काठमाडौं । वैदेशिक व्यापारको शताब्दीऔँको इतिहासमा विभिन्न देशहरु वैदेशिक मुद्राको अभावको शिकार भए । विदेशी मुद्रा आर्जन गर्ने माध्यम कमजोर हुने तर बाहिरिने प्रवृत्ति उच्च हुँदै जाँदा देखिएको विदेशी मुद्रा...

जातीय आतंकवाद विरुद्ध !

म मेरा साथीहरूसँग माफी माग्न चाहन्छु । माफी कुन अर्थमा भने भारतले खोसेको लिपुलेक र कालापानी फर्काउन म अहिले तपाईंहरूसँगै खुकुरी बोक्न सक्दिन । मलाई त्यही सीमा–पर्खालको डर छ, जो...

राष्ट्रवादको भेलमा भोकाको काल

कोरोना भाइरस छोए नि मर्नी लकडाउन भयो खै अब के गर्नी ? सारा संसार लगाइए ताला काम छैन गरीबले के खाला ? लौन हजुर हो...

एमसीसी सम्झौता: चिनियाँ एम्बुस एरियामा नेपाल ?

युद्व रणनीतिबारे सामान्य ज्ञान भएको प्रत्येक नेपालीले इण्डो-प्यासिफिक सैन्य रणनीतिमा संलग्नता र एमसीसी सम्झौताको अर्थ-राजनीतिक स्वरुपसंगै त्यसको सामरिक निशाना स्वत: बुझ्न सक्दछ । गत वर्ष व्यापार युद्वको चर्चामा रहेका चीन...

७० दिनको निरन्तर लकडाउनः समस्या समाधान गर्नेभन्दा पर धकेल्ने दिशामा

कोभिड–१९ संक्रमणको रोकथामका लागि भन्दै घोषणा गरिएको देशव्यापी लकडाउनको आज २ महिना पुगेको छ । विश्वमा भने यसको प्रभाव सुरु भएको करिब ५ महिना पूरा हुन लागिसकेको छ । यो...

कोरोना सङ्कटमा सरकारको चरित्र

मधेस लामो समयदेखि विभिन्न खाले उत्पीडनको शिकार हुँदै आएको छ । निहित सत्ता स्वार्थका लागि मधेसलाई पटक पटक जलाउने प्रयास भइरह्यो । यतिबेला प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली पार्टीको आन्तरिक सङ्कटमा...

मनिषाको बहानामा एक देशको सम्प्रभुतामा औँला ठड्याउने शासक वर्गका पिट्ठू पत्रकार

हिजोका कुरा हो । टिभीको स्क्रिनमा मोटो अक्षरमा आउँछ – ‘भारतका खाओगी, चीनका गाना गाओगी ?’ यसपछि सुरु हुन्छ अभिनेत्री मनिषा कोइरालामाथि तीन समाचार प्रस्तोताको हमला, जसले हरेक...

परम्परागत बजेट शैली र अबको बजेट

राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबाट गत जेठ २ गते नै संसदमा अगामी आर्थिक वर्षको नीति कार्यक्रम प्रस्तुत भइसकेको छ । सुखी नेपाली समृद्ध नेपालको नारा लिएर अगाडि बढेको सरकारको नीति तथा कार्यक्रमा...

बलियो आन्तरिक राष्ट्रियताले हस्तक्षेपविरुद्ध लड्ने हैसियत राख्छ

विषय प्रवेश हालै भारतीय रक्षा मन्त्री राजनाथ सिंहले नेपाली भूमि लिपुलेक हुँदै चीनको मानसरोवर जाने सडक उद्घाटन गरेपछि नेपाली राष्ट्रिय राजनीति तरङ्गित भएको छ । यो खबरले सिंगो देशभक्त नेपालीहरु...

असल छिमेकी हाम्रो चाहना

एउटा भनाइ छ सबथोक फेर्न सकिन्छ तर छिमेकी फेर्न सकिँदैन । म सानो छँदा छिमेकीले साँधमा एक हात जति जग्गा मिचिएको रहेछ । मेरा बुबाले एक हातमा दुई मुठी अनाज...

जनतालाई सशस्त्र पारौँ, भारतसँग नझुकौँ

नेपालको नक्साबाट ४५ वर्षदेखि गायव गरिएको लिम्पियाधुरादेखि लिपुलेक र हालै सडक निर्माण गरेर भारतद्वारा जबरजस्ती कब्जा गरिएको कालापानीसम्मको आफ्नो नक्सा नेपाल सरकारद्वारा सार्वजनिक गर्नासाथ भारतीय सञ्चार माध्यमले घुमाउरो भाषामा सैन्य...

मदिरामा विशेष कर लगाउन र आयकरको सीमा बढाउन सकिन्छ

नेपालको राजस्व प्रणाली, तिनको अवस्था र राजस्व नीतिलाई हेरेर केहीमा कर थप गर्न सकिने र केहीमा कर छुट गर्न सकिने अवस्था छ । मूलतः बजेटको मुख्य स्रोत भनेको नै राजस्व...

देशभक्तिको माहोलमा एमसीसीको राष्ट्रघात

पटक पटक भएका छिमेकी राष्ट्रहरुसँगका युद्धका बाबजुद तत्कालीन भारतको इस्ट इन्डिया कम्पनी सरकारसँग सन् १८१६ मा तत्कालीन नेपाल सरकारका प्रतिनिधिले गरेको ‘सुगौली सन्धि’ पछि मात्र नेपालले आफ्नो स्वतन्त्र राष्ट्रको हैसियत...

तिनका नाउँमा जो मारिए

यावत मुद्रण र विद्युतीय माध्यममा सुगाशैलीमा एउटा समाचार छापियो । यी सबैको आशय एउटै थियो, भाका एउटै । मानौँ केवल नामका हिसाबले यी फरक माध्यम हुन्, कर्म र धर्मका हिसाबाले...

सीमा अतिक्रमण र भारतीय मनोविज्ञान

हाम्रा पुर्खाहरुको सौर्य, बलिदान र अथक सङ्घर्षको परिणाम हो नेपाल राष्ट्र । यो एकैदिनमा बनेको होइन । अपार प्राकृतिक सम्पदाले भरिपूर्ण र धार्मिक धरोहरहरूको पावन स्थल भएकाले यस भूगोलमा संसारभरिका...

विरोधाभासपूर्ण नीति तथा कार्यक्रम

राष्ट्रपतिद्वारा प्रस्तुत आव २०७७/०७८ को नीति तथा कार्यक्रममा नागरिकलाई कोभिड–१९ का कारणले चर्चा र चासो बनेका जनस्वास्थ्य, खाना, खेतीपाती, पढाइलेखाइ र रोजगारीका बारेमा के कार्यक्रम आउलान् भन्ने कौतूहल थियो ।...

सत्ता राजनीतिले गिजोलेको कालापानी

गत वैशाख २६ गते भारतका रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले भिडियो कन्र्फेन्समार्फत नेपालको लिपुलेक हुँदै तिब्बतको मानसरोवर जाने बाटो उद्घाटन गरे । यो उद्घाटनले कोरानाको कहर काटिरहेका नेपालीहरु माथि एकाएक झट्का लाग्यो...

सिमा विवाद र सरकारको फितलो कुटनीति

भारतले कालापानी क्षेत्रको नेपाली भू–भाग अतिक्रमण गरेर चीनको तिव्वतस्थित कैलाश मानसरोवर जोड्ने सडक निर्माण गरि उद्घाटनसमेत गरेको तथ्य सञ्चार माध्यामबाट थाहा पाएको नेपाल सरकार अहिले व्युँझिएको छ । राष्ट्रियताको सवालमा...

जनताका विपन्न घडीमा सत्ताको ‘शान—प्रदर्शन’ ?!

भनिन्छ, “मान्छेका घोक्रो फोरेर तातो रगत तन्तनी पिउने नर पिशाचहरु पनि हाँस्नुपर्दा मुख छोपेर हाँस्छन् । रगत कट्टिएका दाँतहरु मान्छेले देख्लान् कि भन्नेसंकोच तिनीहरुमा पनि हुन्छ । नकच्चराहरु अर्थात् अझ...

प्रधानमन्त्रीले झुठो ललिपप दिने होइन, भन्न सक्नुपर्छ – मसँग दिनका लागि आँसु, श्रम र रोदन बाहेक केही छैन !

सोह्रै आना यस्तै नभए पनि यस्तै सदनमा म विगत २० वर्षदेखि बोल्दैछु । र, राष्ट्रपतिको सन्देशका नाममा औपचारिकरुपमा पेश गरिएको यस किसिमको दस्तावेजमा सधैँ बोलेको छु । तर, यसपल्ट जस्तो...

नीति तथा कार्यक्रम कार्यान्वयनका कठिनाइ

यस पटक आर्थिक वर्ष २०७७/७८ को नीति तथा कार्यक्रम राष्ट्रपतिले शुक्रबार संयुक्त संसदमा प्रस्तुत गर्नुभयो । यस उपर जेठ ४ गतेबाट प्रतिनिधिसभाका सदस्यहरुले बहस प्रारम्भ गर्ने सभाभुखले घोषणा गर्नु भएको...

भारतीय अतिक्रमण : यो सरकारले खुट्टा टेक्ला ?

यतिखेर विश्व नै कोभिड–१९ को महामारीसँग जुधिरहेको छ । विश्वका ११५ राष्ट्र यसको चपेटामा परिसकेका छन् । नेपाल र भारत दुवै देशमा कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण डढेलोझैँ फैलिरहेको छ । विभिन्न...

बजेटमा ४ खर्ब खर्च घटाउन सकिन्छ, सरकारले साहस मात्रै गर्नुपर्‍यो

काठमाडौँ । कोरोना भाइरसको विश्वव्यापी महामारीका कारण अहिले हाम्रो अर्थतन्त्र सङ्कटोन्मुख छ । अहिले रेमिट्यान्स आउने क्रम घटेको छ । राजस्व पनि घटिसकेको छ । यो महामारीको असर लामो समयसम्म...

गणतन्त्रको पर्दाभित्र ‘राजतन्त्रको काँचोवायु’

हिजो सामन्ती व्यवस्थाका संचालक मानिने राजा–रानीले जुन जुन खालका थोत्रा–पुराना राजनीतिक–सांस्कृतिक अभ्यास गर्थे, गणतन्त्रात्मक पद्दतिमा गइसकेपछि कम्तिमा त्योबाट मुलुकले मुक्ति पाउनु पर्थ्यो । हिजो राजतन्त्रका विरुद्ध बलिदानी संघर्षमा होमिएका बहुसंख्यक...

सीमा सम्बन्ध सरकारी आदेशले मात्र हैन, जनताको इच्छाले पनि चल्छ

“सर, त्यो पारि देखिने डाँडासम्मै हाम्रै किपट हो, त्यहाँबाट उता दार्जिलिङ भारत, सिमानामा भारतीय एसएसबी (सशस्त्र सीमा बल)को पोष्ट छ । भारततर्फ सिंहलीला राष्ट्रिय निकुञ्ज पर्दछ । त्यहाँ काठदाउरा छिसिक्कै...

कि रचनात्मक होऊ कि देवघाट जाऊ

‘हामी गरीब छौँ, हाम्रो अपराध यत्ति हो !’ —स्वदेश पस्न नपाएकाको आर्तनाद ००० कोरोनाकालमा नेपालमा सरकार छ र ? कतिपय अराजकजन यो बेतुक प्रश्न सोध्छन् । तिनको...

‘आलोचना गर्ने, प्रश्न उठाउने सम्बन्धमा !’

विगत ०७६चैत्र १६।१७ तिरको कुरा हो एक जना अग्रज शिक्षक मित्रले एका बिहानै फोन गर्दै भन्नुभयो, “यो समय कसैले कसैको आलोचना गर्ने समय होइन । सरकारका काममाथि प्रश्न उठाउने समय...

कोरोना संकट विस्फोटक बन्न नदिन सरकारले के गर्ने ?

अर्थ-राजनीतिक अवस्था अचम्मको संयोग परेको छ, केपी शर्मा ओली प्रथम पटक प्रधानमन्त्री हुँदा भूकम्प र नाकाबन्दीले देशको अर्थव्यवस्था नाजुक भयो भने दोस्रो पटक प्रम पदमा आसिन हुँदा...

कालापानी विवाद : त्रिदेशीय साझेदारी र राष्ट्रवादको डम्फु

नेपाल विश्वका उदाउँदा शक्ति राष्ट्रहरु चीन र भारतजस्ता विशाल मुलुकका बीचमा रहेको स्वतन्त्र सार्वभौमसत्ता सम्पन्न राष्ट्र हो । यतिबेला नेपाली राष्ट्रियता र स्वाधीनतामाथि पुनः एक पटक भारतले हस्तक्षेप गरेको छ...

यो राष्ट्रवाद प्रभुको, यो देश कसको ?

शासनको उच्चासनमा नेकपा डबलको ‘लाल’ सरकार, तल सडकमा राता प्लेटधारी वाहनहरुको लावालस्कर । म हिजो सुत्दा लकडाउन कायम थियो, बिहान उठ्दा हठात् यो के भयो ? त्यसैत्यसै छक्क पर्छु म...

आगामी बजेटका प्रमुख प्राथमिकता

माननीय अर्थमन्त्रीले २०७७ वैशाख २८ गते संसद्मा प्रस्तुत गर्नुभएको विनियोजन विधेयक २०७७ को सिद्धान्त र प्राथमिकता तय गर्दा नेपालको संविधानले परिकल्पना गरेको लोक कल्याणकारी राज्यको स्थापना, समाजवाद उन्मुख राज्य प्रणाली,...

कोरोनाको अचूक औषधि ? खोजी हुँदैछ, फेला परेकै छैन !

धेरै भएको छैन नोबेल कोरोना भाइरसले मानिसलाई संक्रमित गर्न थालेको । २०१९ को डिसेम्बरको पनि अन्तिम सातातिरदेखि मात्रै हो यसले मानिसलाई आफ्नो शिकार बनाउन थालेको । शुरुमा चीनको हुबेई प्रान्तको...

सत्तारुढ नेकपाभित्रको रडाको र विरोधीहरुको भय दोहन गर्ने ओलीको कला

विश्वव्यापी रुपमा कोरोना भाइरस्को महामारी फैलिएर असंख्य धनजनको क्षति भैरहेको बेलामा मानव जातिको जीवन रक्षाको काम सर्वोपरि महत्वको भएको हुनाले सबैको ध्यान कोभिड– १९ को रोकथाम र नियन्त्रणमा केन्द्रित गर्नु ...

कोभिड–१९ महामारी : औद्योगिकीकरण र कृषिको व्यवसायिकीकरणका लागि सकारात्मक अवसर

कोरोनाजन्य महामारी कोभिड–१९का कारण विश्वभरीको अर्थतन्त्र थिलोथिलो भएको र विप्रेषणका भरमा धानिएको नेपाली अर्थतन्त्र धराशायी हुने स्थितिमा पुगेका बेला नेपालमा अव विदेशिएका युवा गाउँ फर्कनुपर्छ भन्ने बहस चल्न थालेको छ...

बजेटको ‘घातक’ १६६ नम्बर