विचार/दृष्टिकोण

नाति पुस्तालाई के दिने, गौरवपूर्ण उपलब्धि कि एकादेशको कथा ?

नेकपाभित्र सरकार र प्रधानमन्त्रीको बारेमा कैयाैं प्रश्नहरु उठेका छन् र खासगरी उहाँको पछिल्लो अभिव्यक्तिपछि चौतर्फी प्रश्नहरु उठेका छन् । दुबै पदबाट राजीनामा एक पदबाट राजीनामा वा अर्काे कुनै बीच बचाउको...

अमेरिकाको सामाजिक र आर्थिक व्यवस्थापन (दोस्रो भाग)

महाशक्ति राष्ट्र अमेरिका अमेरिका आजको एउटा महाशक्ति राष्ट्र घोषित छ । विकसित तथा हातहतियारयुक्त मात्र नभएर प्राविधिक विकासमा पनि अगाडि छ । तर महाशक्ति राष्ट्र केहीबेर बनिराख्नु ठूलो विषय होइन...

पश्चिमी विरासतको स्फटिक (पहिलो भाग)

पृष्ठभूमि म पहिलो पटक अमेरिका भ्रमणमा जाँदै थिएँ । पासपोर्टमा भिसाको लाहाछाप ठोकिएको ३ वर्षसम्म मलाई त्यता जाने मौका मिलेन । निकै योजना मिलाएर लागेँ अमेरिका । आफ्ना सहपाठी तथा...

नागरिकता विधेयक र संविधानको मर्म

हिजोआज हाम्रो दैनिकीको एउटा महत्त्वपूर्ण हिस्सा भएको छ नागरिकता विधेयकको विषय । राष्ट्रिय राजनीतिमा चासो राख्ने सचेत नेपालीले निकै अभिरुचिपूर्वक हेरिरहेको यो विषय हाम्रो देशको सुदूर भविष्यलाई गम्भीर प्रभाव पार्ने...

कम्युनिस्ट संस्कृति : सामूहिक निर्णय र सबै पार्टी मातहत

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको राजीनामा समस्या समाधान (पार्टीभित्रको अन्तरविरोध) को उत्तम विकल्प होइन । चुनाव अगाडि हामीले सार्वजनिक गरेको प्रतिबद्धता, त्यस आधारमा हामीले मागेको मत र हामीले प्राप्त गरेको जनमतका...

मुलुकहरूबीचको पारस्परिक मान्यता नै अंगीकृत नागरिकताको आधार हुनुपर्छ

अमेरिकाका जन्मसिद्ध नागरिक एडवर्ड स्नोडेन २३ जुन २०१३ का दिन मस्को विमानस्थलको पारवहनकक्षमा बसिरहेको बेला उनको नागरिकता र राहदानी दुबै अमेरिकी सरकारले खारेज गरिदिएको थियो। सो दिनदेखि उनी रूसमा शरणार्थीको...

सङ्कटको भूमरीमा नेपाली समाज

विगत छ महिनादेखि मानव समाजलाई चुनौती दिने अर्थात् कोरोना भाइरसका कारण सिङ्गो विश्व अस्तव्यस्त अवस्थामा पुगेको छ । विश्वका झण्डै पाँच लाख मान्छेको मृत्युको कारण बनेको यस रोगबाट लगभग एक...

जोगाउला त जसपाले राष्ट्रिय राजनीतिमा प्रवेश गर्ने सुनौलो ढोका ?

राष्ट्र, राष्ट्रियता र राष्ट्रिय स्वाभिमानका बारेमा भाषण पहाडी मूलका नेताहरूको मुखबाट बारम्बार सुनिँदै आएको छ, तर गत जेठ ३१ गते प्रतिनिधि सभाको दृश्य योभन्दा फरक थियो। संसद्‍मा पटक-पटक हिन्दीमा भाषण...

एमसीसी नेपाल पस्न सजिलो छैन

एमसीसी सम्झौता यतिखेर नेपालीे राजनीतिमा हट केक बनेको छ । यही असार ९ गते माइतीघर मण्डलामा रौनक थियो । ठूलो स्वरमा एमसीसी सम्झौता खारेज गर् भन्ने नारा घन्किरहेका थिए ।...

कोरोना गुञ्जन वाचाल, म अवाक्–अवाक्

म तर्सेर बिउँझिएँ । तन्द्रामा मलाई रमरम चेत भयो— कानमा केही गुनगुन–गुनगुन गरिरहेछ । सम्झेर ल्याउँदा यो परिचित झिँगो होइन । चिनिएको लामखुट्टे पनि होइन यो । आखिर यो हो...

लद्दाख लफडा :आर्थिक कि सैन्य राजनीति ?

छिमेकी मित्रराष्ट्रहरू भारत तथा चीनबीच भएको लद्दाख लफडाले दक्षिण एसिया तरङ्गित भएको छ । सघन गोलावारी, छेप्यास्त्र, अणुबम, परमाणविक हतियार, यान्त्रिक युद्घ जस्ता सैन्य कौशलताका उच्चतम प्रविधिलाई थाँती राखी लडाइँको...

एउटा अनन्त विद्रोहीको सम्झना

उनी कसका थिए ? रुपचन्द्र वास्तविक कम्युनिष्ट थिए । तर उनलाई कम्युनिष्टहरुले कहिल्यै आफ्नो ठानेन । बरु उनको लासमाथि रातो झण्डा बोकेर भ्रमको खेती गर्न आनन्द मान्यो । कांग्रेस हुने...

नागरिकतामा अनर्गल गतिरोध

नेपालको राष्ट्रियताको नाममा सवारी कस्नेहरूले बुझ्नुपर्ने तथ्य के हो भने ‘नेपाल’ भन्ने शब्द कुनै समूह वा जातिको अर्थ दिँदैन । यसले नेपालको विविधतापूर्ण समाजको प्रतिनिधित्व गर्छ । त्यसैले ‘नेपालको राष्ट्रियता’...

रूपचन्द्र विष्टलाई सम्झँदा अहिले अरूलाई देख्दा दिक्क लाग्छ

सांस्कृतिक रूपान्तरणको दृष्टिबाट हेर्दा अहिलेका राजनेता पनि देखियो । कथित दार्शनिक पनि देखियो । पढियो सुनियो । तर राजनेता, दार्शनिक अनि चुनावी अभ्याससहित विलक्षण प्रतिभा भएको व्यक्ति रुदाने (रूपचन्द्र दामन,...

अङ्गीकृत नागरिकताका जटिलता

अङ्गीकृत बनाउने कि नबनाउने भन्ने एउटा स्वतन्त्र र सार्वभौम राष्ट्रको स्वविवेकको कुरो हो । राष्ट्रले अङ्गीकृत नबनाउन पनि सक्छ, बनाउनै पर्दछ भन्ने कुनै बाध्यता छैन र हुँदैन पनि । तर...

कोरोना कहरमा भ्रष्टाचारीको रजाइँ

आज विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोभिड–१९ अर्थात् कोरोना भाइरसको कारण विश्व नै अक्रान्त भएको छ । यस्तो महामारी एवं सङ्कट विश्वबाट नै कहिले समाप्त हुन्छ भन्न सक्ने अवस्था छैन । नेपालमा...

नेपाललाई रणमैदान बन्न नदिन एमसीसीको खारेजी

यस पटकको संसदको अभिवेशनको कार्यसूचीका तीनवटा विषय रहेको बताइएको छ । पहिलो नेपालको नक्शा प्रकरण, दोस्रो आर्थिक वर्ष ०७७–७८ को बजेट र तेस्रो मिलेनियम च्यालेन्ज कम्प्याक्ट । प्रथम र दोस्रो...

लकडाउन कहर, कोरोनाको जहर

कागले सधैँ आफ्नो भाषा बोल्छ, र त ऊ सधैँ स्वतन्त्र भएर आकाशमा उड्छ । तर एउटा सुगाले अरुको नक्कल गरेर गुलामी गर्न खोज्छ, त्यसैले त ऊ सधैँ पिन्जडामा कैद रहन्छ...

अभूतपूर्व राष्ट्रिय एकता र भावि कार्यभार

झण्डै साठी वर्षदेखि भारतद्वारा अतिक्रमित भूमि कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरा समेटेर तयार गरिएको नेपालको नक्सा संसदद्वारा सर्वसम्मत रूपमा पारित भएको छ । संविधानको अनुसूची तीनमा रहेको निसान छापमा अङ्कित...

किन गाभिनु हुँदैन प्रशासन सेवामा अन्य सेवाहरु ?

निजामती सेवा सार्वजनिक प्रशासन हाक्ने स्थायी संयन्त्र हो । देशका विकास नीति तथा योजनाको प्रभावकारिता तथा दैनिक प्रशासन एवं शान्ति, सुरक्षा र अमनचयन प्रत्याभूतिको प्रमुख निर्धारक पनि हो निजामती सेवा...

नयाँ नक्साले सिर्जना गरेको राष्ट्रिय एकता र भारतीय प्रोपोगाण्डा

कोरोना महाव्याधिविरुद्ध नेपाल लगायत विश्व नै संघर्षरत रहेका बेला अचानक भारतले कालापानी र लिम्पियाधुरास्थित नेपाली भूभागमा एकतर्फी रुपमा बनाएको सडकको उद्घाटन गरेपछि दुई देशबीच विवाद उत्पन्न भएको छ । भारतको...

अंगिराहरूले झुण्डिनु नपरोस् भन्ने हो भने...

नेपाल यस्तो देश हो जहाँ बलात्कारजस्ता अपराधमा पनि वर्ण र जातले भूमिका खेल्छन् । कुनै व्यक्ति बलात्कृत हुन्छ भने पनि उसको गरिबी, उसको तल्लो तहको वर्ण र जातले न्याय–अन्यायलाई प्रभावित...

कोरोना वर्ष र बजेटको दृष्टि

बजेट संशोधन गर्न हुँदैन, बजेट संशोधन भएमा सरकारले राजीनामा दिनुपर्छ भन्ने नेपालका पुरातनवादी संसदीय खेमाका मान्छेले भनिरहेको सुनिन्छ । यो अवधारणा पुरानो भइसक्यो । बेलायतले पनि बजेट संशोधन भएमा वा परिमार्जन...

हर रोगका एक दबा चइना टाइगर बाम

जीवनमा सजिलो हावमा कावा खानु हो म किमार्थ खान्नँ धरती टेकेर मातृभूमिको सेवा गर्नु छ । जीवनमा सजिलो लडखडाउँदै हरेस खानु हो ...

कोरोना विपत्ति र नेकपाको रोमाञ्चक उडान

कोरोनाभाइरसका कारण सिङ्गो विश्व आक्रान्त भइरहेको छ । सुरुमा सामान्य रहेको नेपालको अवस्था दिनप्रतिदिन जटिल र भयावह बन्दै गइरहेको छ । सावधानीका निम्ति अपनाइएको लकडाउनको सतहत्तरौँ दिनसम्म आइपुग्दा नेपालमा तेह्र जनाको...

यसरी बनाऔँ लकडाउन खुकुलो

कोरोनाको महामारीले मरिन्छ कि भनेर जनता आतंकित र त्रसित छन् । महामारीमा सबै चिजको अभाव हुन्छ । त्यसैले अव्यवस्थित व्यवस्थापनले सरकारले जति गरेपनि वालुवामा पानी खन्याएको जस्तै हुन्छ । यसै...

जातीय विभेदविरुद्धको राष्ट्रिय सङ्कल्प

आजभन्दा ठीक ५७ वर्ष पहिले नेपाली समाजमा विद्यमान जातीय छुवाछूत र विभेदलाई कानुनी रूपमा दण्डनीय करार गरेको थियो । तत्कालीन पञ्चायती व्यवस्थाद्वारा संशोधित मुलुकी ऐन २०२० (१०) क ले कसैले...

के फौज्दारी न्यायप्रणालीले दलितलाई न्याय दिनसक्छ ?

तथ्य नं १. जातव्यवस्था र छुवाछूत जोडिएको सामूहिक सांघातिक हमलाबाट गरिएको ६ जनाको जघन्य हत्याको विषय मिडियामा आएको जस्तो नभई फरक खालको देखिएको भन्ने अभिव्यक्ति महान्याधिवक्ता अग्नी खरेलले...

कोरोनाको बढ्दो जोखिम र उत्पन्न सवालहरु

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को सङ्क्रमण विश्वव्यापी रूपमा अप्रत्याशित रूपले फैलिँदै गर्दा नेपाल पनि यसको प्रभाव तीव्र रूपमा देखापर्न थालेको छ । नेपालमा अहिले आएर दिन प्रतिदिन सङ्क्रमणको दर बढ्दै गएको...

आँखामा हाले पनि नबिझाउने एउटा मान्छे

आँखामा हाले पनि नबिझाउने मान्छे, मैले चिनेजानेका मध्ये यो उपमा लागू हुने व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो– यदुप्रसाद भट्ट । यदुप्रसाद भट्ट अर्थात् बल्लभको नाति, राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य, वाणिज्य सहायक मन्त्री, गोरखा...

लकडाउनको घोषित अवज्ञा, सरकारमाथि विश्वासको सङ्कट ?

नेपालमा २०७६ साल माघ ९ गते एकजनामा देखिएको थियो कोरोना भाइरस । लगभग ३ महिनासम्म त खासै जोखिमको अवस्थासम्म पनि पुगेको थिएन । यसलाई एक प्रकारको वरदानका रूपमा लिएर भविष्यमा...

आधुनिक खेती : भ्रम र यथार्थ

कृत्रिम रसायनको दीर्घकालीन प्रभावबारे अल्बर्ट हवार्डले आजभन्दा ८० वर्ष पहिले आफ्नो पुस्तक एन एग्रिकल्चर टेस्टामेन्ट अर्थात खेतीपातीको विवेक भन्ने पुस्तकमा सटिक मर्म उल्लेख गरेका छन् । उनले लेखेका छन्– कृत्रिम...

राष्ट्रवाद के हो ?

नेपालमा यतिबेला राष्ट्रवादको बहस उत्कर्षमा छ । विश्वविद्यालयहरूदेखि सामान्य चिया पसलसम्म यसै विषयमा विमर्श जारी छ । कोरोना महामारीको जटिल र चुनौतीपूर्ण घडीमा समेत राज्य एवं नागरिक दुवै तहमा गुप्त...

विज्ञहरुसँग परामर्शको सकारात्मक पहलकदमी : प्रतीक्षा व्यवहारिक कार्यान्वयनको !

प्रधानमन्त्री केपी ओलीले समाजका विभिन्न क्षेत्रका विज्ञहरुलाई बोलाएर उनीहरुको कुरा सुन्ने, राय सल्लाह लिने राम्रो कामको थालनी गरेका छन् । यसलाईसकारात्मक रुपमा लिइनुपर्छ । सार्स–कोभ–२ नाम दिइएको कोरोनाभाइरसका...

एमसीसीको पासो : नेपाल फस्ने कि उम्किने ?

अफ्रिका, एसिया र ल्याटिन अमेरिकी देशहरुमा विकास तथा पूर्वाधार निर्माणमा चिनियाँ लगानी व्यापक रूपले विस्तार हुन थालेपछि चिनियाँ प्रभावलाई रोक्न अमेरिकाले रक्षात्मक रणनीति अघि सारेको हो । विश्वमै प्रतिस्पर्धी शक्तिको...

अपराधशास्त्रीय कोणबाट रुकुम–जाजरकोट घटनाको स्वरूप

अहिले लकडाउनको समयमा चर्चित घटनामध्ये रुकुम–जाजरकोट घटना एउटा चर्चाको विषय बन्यो । जाजरकोट भेरी नगरपालिका वार्ड नं ४ का हाल मृतक नवराज विक र रुकुम जिल्ला चौरजहारी नगरपालिका वार्ड नं...

माननीयहरुसँग ‘विनम्रताका केही शब्द !’

मतदान प्रदान गरेर आफ्नो आशाविश्वास सुम्पिँदै सत्ताको निर्णायक तहमा पठाइएका आफ्ना जनप्रतिनिधिसँग आफ्नो मनको बह पोख्न पाउनु पनि हामी आम जनताको अधिकार हो । (माग्न त हामी जनताले ‘नयाँ’ सम्विधानमा...

मैले देखेको दु:खद सपना

असार मासको एक सुनसान मध्येरात । त्यतिखेर भाते निन्द्रा पातलिंदै गएर म तन्द्रामा उत्रेको थिएँ । यसो कोल्टो फेर्न लाग्दा सुनें, ढोका ढकढक्याएको आवाज आइरहेछ । के होला त्यो ?...

एमसिसिको फण्डाले कालापानी ओझेलमा नपरोस्

भारतद्वारा अतिक्रमित नेपाली भूभाग कालीपानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरालाई आफूभित्र पारी गत नोभेम्बरमा भारतले राजनीतिक नक्सा जारी गरेपछि नेपालले भारतको उक्त कदमको औपचारिक रुपमा विरोध जनायो । नेपालको विरोधको बेवास्ता गर्दै...

प्रेमपथका वीर शहीद नवराज विक

‘भाइ नवराज, तिम्री आमाजस्ता सयौँ आमाको काख रित्तो बनाएर, तिमीजस्ता सयौँ युवाले रगत बगाएर ल्याएको गणतन्त्रले तिम्रो प्रेमको रक्षा गर्न नसक्दा मलाई आत्मग्लानि भएको छ ।’ — गीता रसाइली, कान्तिपुर ...

सिंगै मुलुक केपी ओलीको 'क्वारेन्टिन'मा कहिलेसम्म ?