विचार/दृष्टिकोण

रामवृक्ष अर्थात् ‘मास्टर साहब’ मात्र होइन, कम्युनिस्ट आन्दोलनमा उहाँको पुरै परिवारको योगदान छ

क.रामवृक्ष यादवलाई मैले २०३६ सालदेखि नै चिन्थेँ । उहाँको नाम रामवृक्ष भए पनि नाम लिएर कसैले बोलाउँदैनथे । उहाँ लामो समयसम्म शिक्षण पेसामा आवद्ध रहेको कारण सबैले उहाँलाई ‘मास्टर साहब’...

स्मृतिमा शहीद कमरेड रामवृक्ष यादव

महान् कम्युनिस्ट नेता माओले भनेका छन् ‘इमानदार छोराछोरीहरू आमाको गर्भबाट हैन, सङ्घर्ष को भट्टीबाट जन्मने गर्दछन् ।’ आज भाद्र २ गते, एक ऐतिहासिक दिन । सङ्घर्षको भट्टीबाट जन्मिएका एक वीर...

दलको नेता र देशको नेता एकै हुने पद्धति नै खराब

यसबेला भारतसँगको सिमानामा नियमन गर्न, अन्तर्राष्ट्रिय कानुनअनुसार दुई राष्ट्र बीचको अन्तर्राष्ट्रिय सिमानामा तारबार गर्ने उपयुक्त मौका हो । दुई देशको नागरिकलाई पनि कोरोनाका कारण नियमनसहितको आवतजावतको अभ्यास भइसकेको छ ।...

समाजमा गरिब र धनीको अन्तरविरोधले महिला र महिलाबीचमै पनि अन्तरविरोध पैदा गराएको छ

महिला मुक्तिको प्रश्न र वर्गीय आन्दोलनको सवाल परस्परमा अन्तरनिर्भित छन् । यस सन्दर्भमा विगत लामो समयदेखि बहस, छलफल चल्दै आएका छन् र सम्भवतः आगामी सयौं वर्षसम्म पनि यो...

देशमा के हुनुपर्ने के भइरहेको छ ?

१. जनताको आशा के थियो ? शोषणमा आधारित समाज व्यवस्था परिवर्तन गर्ने कामको ठोस र पत्यारिलो सुरुवात गर्ने, अर्थात् नेपाली विशेषता अनुसारको समाजवाद निर्माणका लागि सानै मात्राको भए पनि बिजारोपण...

‘राजनीतिमा केपी ओली र नरेन्द्र मोदी उस्तै, महन्थ र उपेन्द्र कस्तो हुने ?’

वैकल्पिक शक्तिको कुरा सधैँ भइरहन्छ । एक समय राजा–रजौटाको राज्य थियो, राजनीतिमा उनीहरुको बर्चस्व थियो । त्यतिबेला पनि वैकल्पिक राजनीतिको कुरा हुन्थ्यो । बहुदलीय प्रजातन्त्र आयो, त्यसमा अल्पमत र बहुमतको...

राजनीतिले थला परेका हाम्रा विश्वविद्यालयहरू

नेपालले अंगिकार गरेको उदारीकरणको नीति आफैमा गलत नभए पनि यसले आम नागरिकहरूका मौलिक अधिकारहरूमा धावा बोलिरहेको छ । हाम्रो जस्तो राज्यले जनताका मौलिक अधिकारहरूको वेवास्ता गरेर अघि बढ्नु...

राजनीतिक अन्योलको जिम्मा कसले लिने ?

राजनीति मानव सेवाको सशक्त माध्यम हो । यो साधन मात्र हो, साध्य होइन । मानव सेवा भन्नुको मतलव जनसेवा अर्थात समाज र राष्ट्रको सेवा नै हो । हुन त राजनीति...

कोरोनाको उपचार : राम नाम सत्य हो

‘सरकारले लाखौँ खर्च गरेर संक्रमितको निःशुल्क उपचार गर्नुपर्ने, जनताले चाहिँ मास्क लगाउने, दूरी कायम गर्ने सामान्य जिम्मेवारी पनि पूरा गर्नु नपर्ने ?’ — महावाणी ...

नेकपा : सपना र मिशन उडायो हुरीले

मनमोहन अधिकारीबाट सुरु भएको नेपालका वामपन्थीहरुको सत्ता–यात्रा दशकमा प्रवेश गरेको छ । मनमोहनको ९ महिने सरकारपछि दुई पटक प्रचण्ड, दुई पटक ओली र एक एक पटक माधव नेपाल, झलनाथ खनाल...

जनताको नाममा सपथ, भगवानको नाममा फण्डा

‘म केपी शर्मा ओली मुलुक र जनताप्रति पूर्ण बफादार रही सत्य, निष्ठापूर्वक प्रतिज्ञा गर्छु, जनताको नाममा सपथ लिन्छु कि, नेपालको राजकीय सत्ता र सार्वभौमसत्ता नेपाली जनतामा निहीत रहेको, नेपालको संविधानप्रति...

‘अब आफ्नो ज्यान आफैं जोगाउँ !’

हाम्रो मुलुक नेपालमा आज देश र जनताको हितभलो गर्नैपर्छ भन्ने सोचसमझमा प्रतिबद्ध सरकार छैन । सरकारका आफ्नै काम धन्धाहरु छन् । कमाउ खाउ खुवाउका लठाबज्र कामधन्धाहरु छन् ।...

फ्रान्सेली क्रान्तिको शिक्षा : इतिहासको वरद हात

स्थापित सत्य हो– इतिहास निर्मम हुने गर्छ र इतिहासका पदचापलाई सुनेर–पछ्याएर त्यसबाट पाठ नसिक्नेहरुबाटै इतिहासको निर्मम पाठ पुनरावृत्ति पनि हुने गर्छ । त्यस्तै एउटा निर्मम पाठ हो– फ्रान्सेली क्रान्ति–प्रतिक्रान्तिको इतिहास...

बालगृह : उपयोगी कि हानिकारक ?

राष्ट्रिय बालअधिकार परिषद्का अनुसार नेपालमा अनाथ बालबालिकाको पालनपोषण, हेरचाह तथा संरक्षणका लागि पहिलो बालगृहको संस्थागत व्यवस्था वि.सं. २००८ सालमा परोपकार अनाथालयको स्थापनापछि भएको हो । त्यसपछि राष्ट्रिय निर्देशन ऐन २०१८...

प्रभु र भक्त कस्ता ? करिबन कोरानाजस्ता !

जस्तो कृपाकारी प्रभु, उस्तै कृपा–याचक भक्त । वचनमा उस्तै, प्रवृत्तिमा उस्तै । कपटमा उस्तै, जालझेलमा उस्तै । खानमा उस्तै, ढाँट्नमा उस्तै । मानौँ मान्छेको दुष्प्रवृत्ति कोभिड १९ भैmँ संक्रामक रोग...

समावेशी बाघ संरक्षण : किन र कसरी ?

बाघ संरक्षणका प्रयासहरू सन् १९७३ मा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज घोषणा गरिएपछि नेपालमा पाटेबाघको संरक्षण हुन थालेको हो । त्यसपछि बाघ लगायत अन्य महत्त्वपूर्ण जीवहरूको संरक्षण कार्य गरिन थालियो । साथै...

जेलमा रहेका प्रोफेसर जीएन साई बाबालाई अरुन्धतीको खुलापत्र

चर्चित लेखिका अरुन्धती रायले नागपुर सेन्ट्रल जेलमा कैद प्रोफेसर जीएन साई बाबालाई चिठ्ठी लेखेकी छिन्, जहाँ उनले आफ्नो भेटका भावूक क्षणहरुको उल्लेख गरेकी छिन् । यसक्रममा देशको सत्ता र व्यवस्थाद्वारा...

कमरेड प्रचण्डको अग्निपरीक्षा

बाम गठबन्धनको निरन्तरता रह्यो भने उसले गरेका चुनावी वाचामध्ये थोरै मात्र पनि देखिने काम भए भने अरू दुई चारवटा चुनाव पनि काँग्रेसका लागि हार मात्र हात लाग्ने अवस्था नहोला भन्न...

अमेरिकाको असली चेहरा

कुनैबेला बेलायती साम्राज्यको सिकन्जामा कैद अमेरिकाले झन्डै दस वर्ष लामो सशस्त्र स्वाधीनताको युद्ध लड्नुपरेको थियो । आफ्नो स्वतन्त्रता सङ्ग्रामका क्रममा अमेरिकाले यति मीठो स्वतन्त्रताका लागि घोषणापत्र तयार पारेको थियो । ...

‘अफ दि रेकर्ड’ वाला दुई घण्टे भेटघाटको मक्सद के ?

नेकपाका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपालले शुक्रबार ललितपुरको च्यासलमा आयोजित सार्वजनिक कार्यक्रममा पार्टी नेतृत्वबारे ‘असम्पादित’ अभिव्यक्ति दिइरहेका बेला महामहिम राष्ट्रपति शीतल निवासमा ‘मूलधारे’ सञ्चार प्रतिष्ठानका सम्पादकसँग...

जनस्वास्थ्य : व्यथा, कथा र समाधानका उपाय

कमजोर सामाजिक सुरक्षा, स्वास्थ सेवा र शिक्षा पद्धति भएको देशले दैवीप्रकोप, युद्ध, भोकमरी, रोगव्याधी झेल्न पर्यो भने धेरै गाह्रो पर्छ l विकसित देशलाई समेत हम्मेहम्मे परेको कोभिड-१९ को जोखिम व्यवस्थापनमा...

परम्परा र महिला दासता

भनिन्छ, “धर्मका विरुद्ध बोल्नु पनि अधर्म हो र धर्मका निम्ति हुने अधर्म पनि धर्म नै हो ।” महाभारतमा कृष्णले धर्म स्थापनाका खातिर महायुद्धको रचना गरे । जहाँ आफ्नाहरु नै आफ्नाहरूको...

पुष्पलाललाई गरिएको ‘डिथ्रोन’ले भट्किएको नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलन

नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनका शिखर पुरुष हुन् पुष्पलाल । पुष्पलाल हुँदैनथे भने अरु कोही व्यक्ति निस्कन्थे वा आउँथे त होलान् । राजनीतिमा उनको उपस्थिति र भूमिकाले नै नेपालमा कम्युनिस्ट संगठन विस्तारका...

पुष्पलाललाई गद्दार घोषित गर्नु गल्ती थियो, त्यसलाई पछि हामीले सच्यायौं

पुष्पलाललाई मैले सानैदेखि चिनेको हुँ । काठमाडौमा विद्यार्थी छँदा नै सात आठ सालदेखि मैले उहाँका गतिविधिहरु एवं उहाँलाई चिन्ने मौका पाएँ । पुष्पलालसँग मेरो पहिलो...

नेपाली राजनीतिका शिखर व्यक्तित्व जननायक बीपी

जननायक बीपी कोइरालाले यस लोकबाट भौतिक रूपमा बिदा लिएको ठ्याक्कै अठ्तीस वर्ष पूरा भएछ । आजकै दिन अर्थात् २०३९* साल श्रावण ६ गते उहाँले आफ्नो स्थूल शरीर परित्याग गर्नुभएको थियो...

नेताले निर्माण गरेको आदर्शमा बाटो बिराएका कार्यकर्ता

नेपाली शब्दकोशमा रूप, गुण र विचारको अनुसरण गर्न सुहाउने व्यक्ति उसले निर्माण गरेको सिद्धान्तलाई आदर्श भनेर उल्लेख गरेको छ । आदर्श मानव निर्मित हुन्छ र निर्माण हुन धेरै समय लाग्छ...

नेपाल सरकारको नेतृत्व व्यक्तिको कि दलको ?

नेपालको विकास कसरी गर्ने ? यो विषय नेपाली मात्रको हो । नेपालका दल, नेता, सङ्घसंस्था साथै नेपालका जनताले तिरेको करबाट तलब भत्ता सुविधा लिने सबै व्यक्तिको जिम्मेवारी हो । यसमा...

ईरान–चीन सहमतिले विश्व भूराजनीतिमा कस्तो प्रभाव पार्ला ? जान्नुहोस् ७ बुँदामा

सायद, ईरानमा पहिल्यै यसको पृष्ठभूमी तयार भएको थियो होला । तर, दक्षिण चीन सागर र पूर्वी चीन सागरमा बढ्दो तनाव र भारत–चीन (अहिले अन्तरिम सिथिलिकरण भएको) तनावकै अवस्थामा ईरान र...

गोयबल्सका यी गोर्खे औतारहरु

‘एफपी अस्पतालमा चौबीस घण्टासम्म सोधपुछ गर्न कोही आएनन् । अस्पतालमा ट्वाइलेट प्रयोग गर्न नसकिने अवस्थाको थियो । खाना त कुकुरलाई जसरी दिइन्थ्यो । माइकिङ गरेर खाना...

ओलीको बोली आफ्नै लागि गलपासो !

कुनैबेला ओलीको बोली खुबै बिक्ने गरेको थियो नेपाली समाजमा । त्यसैले होला उनको पार्टीले गत चुनावमा उनलाई स्टार क्याम्पेनर नै बनाएको थियो । त्यति मात्र होइन उक्त पार्टीले उनलाई नै...

समकालीन सन्दर्भमा विमर्शलायक केही बिम्बहरु

अगाडि स्वादिष्ट खानाका परिकार देखेपछि काम कर्तव्यका यावत् कुरा बिर्सने जनावरको नाम के हो ? आफुले जे जति काम बिराए पनि लाज नमान्ने, पश्चात्ताप नगर्नेे र आफु नाङ्गो हुँदा पनि...

के यसरी नै चल्छन् राजनीतिक दलहरू ?

लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीमा राजनीतिक दलहरू नागरिक र समाजका सारथी हुन् । नागरिकका सबैभन्दा नजिकका मित्र अर्थात् रगतको नाता नभएका तर त्योभन्दा निकट आफन्त हुन् । नागरिकका सुखदुःखका साझेदार र जनअधिकारका...

नेकपामा आवश्यक शल्यक्रिया

उत्कर्षमा पुगेको नेकपाभित्रको विवाद यतिबेला केही मत्थर जस्तो देखिएको छ । आन्तरिक बहसको उत्कर्ष सडकमा समेत व्यक्त भएको थियो । यो बहसलाई लिएर पार्टीभित्र र बाहिर व्यापक तरङ्ग उत्पन्न भएको...

कोभिड–१९ का कारण विदेशबाट फर्किएका महिलाका समस्या र पुनर्स्थापना

कोभिड–१९ को महामारीका कारण विश्व नै आक्रान्त छ । नेपालमा पनि यसको सङ्क्रमण दिनप्रति बढ्दो अवस्थामा छ । आज हरेक देशले कोरानालाई तीन भागमा बाँडेर व्यवस्थापन गरेका छन् । स्वास्थ्य...

दुई वर्षमै किन खोसियो आदिकवि भानुभक्तको जागिर ?

भानुभक्तले युवावस्थाको उत्तरार्धमा जागिर खाए, तर जागिरमा उनी धेरै टिक्न सकेनन् । मोतीरामले यिनको जागिरका प्रसङ्गमा लेखे, 'कवि भानुभक्त आचार्यजी स्वस्तिश्रीमद्राजकुमारात्मज श्री ३ कम्याण्डर–इन–चीफ् जनरल कृष्णबहादुर राणाको चाकरी गर्दथे र...

कोभिड–१९ र स्वरोजगार महिला श्रमिकको पीडा

कोभिड–१९ को विश्वव्यापी महामारीबाट विश्व नै आक्रान्त भएको अवस्थामा नेपालमा महिनौंको लकडाउनका कारण देशको आर्थिक सामाजिक अवस्था अस्तव्यस्त बन्दै गएको छ । आर्थिक अभावका कारण दैनिक छाक टार्न समेत नसकिरहेको...

जनताका आँखामा असफल ओली सरकार

सरकार जनताको अविभावक हो । वर्तमान सरकार आएदेखि नै समस्यै समस्या र काण्डै काण्डबीच अल्मलिएको बाटो बिराएको यात्री जस्तै देखिन्छ । उद्देश्यविहीन र कर्तव्यविहीन मार्गबाट अगाडि बढेकाले ओली सरकारको औचित्य...

अमेरिकाका अनेक समस्या

अमेरिकाका समस्याहरू अमेरिका दुनियाँकै एउटा भव्य मुलुक हो । यसमा शङ्का छैन । तर हामीमध्ये धेरैले सोच्ने गरेजस्तो स्वर्गै हो त अमेरिका ? के अमेरिका यस्तो मुलुक हो जसलाई हेरेर...

किन बरालिएको छ हाम्रो राष्ट्रियताको बहस ?

राष्ट्रियताको बिषयमा बेलाबखत राष्ट्र नै पग्लिने गरी तातो बहस चल्ने गर्छ, बिस्तारै चिसिँदै जान्छ र बिर्सने अवस्थामा पुग्छ । चुनावको बेला असाध्यै बिक्री हुने ललिपप जस्तो हुन्छ राष्ट्रियताको बिषय ।...

नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनमा सामन्तवादी सङ्क्रमण

कोभिड–१९ महामारी विरुद्ध विश्वका सम्पूर्ण जनता जीवन मरणको दोसाँधमा लडिरहेका छन् । यो मानवीय क्षमता बाहिरको अत्यन्तै दुःखद् परिस्थितिमा सामन्तवादी सोच, चिन्तन र रवैयाको सङ्क्रमणले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन गाँजिएको अवस्थामा...

नेकपाको अन्तरसङ्घर्ष र सम्भावित परिणाम