विचार/दृष्टिकोण

के भारतीय सिनेमाले ‘भीडतन्त्रको न्याय’लाई सामान्यीकरण र महिमामण्डित गर्दैछ ?

न्याय–कानून जब सत्ता र शक्तिको रखैल बन्छ, हुनेखानेहरुको खेलौना कठपुतली बन्छ र निर्धाहरुका लागि त्यो ‘आकाशको फल आँखा तरी मर’ बन्न पुग्छ, त्यसले अनिवार्यतः जन्माउने परिणति भनेको चरम...

‘टालाटुली बटुली पुतली त होइन नि नेपाल !’

कुनै समय थियो — कर्तृपुरदेख कामरुपसम्म अर्थात् कस्मीरदेखि आसामसम्मको भूभाग नेपाल थियो । कस्मीरलाई खसमीर पनि भनिन्छ । खसआर्यहरुको त मूल थलो जस्तै थियो कस्मीर । हिमाल, पहाड र...

गैरसरकारी संस्थाका कोठे बैठक र बलात्कारको चित्कार

कानुनी रूपमै बलात्कार एक निकृष्ट र जघन्य अपराध हो । समाजमा यस्ता घटना अहिले पनि दिनानुदिन बढिरहेकै छन् । आफ्नै बाबु, दाजुभाइ, काका, साथीभाइ, नजिकका आफन्त, छरछिमेकबाटै बालिकाहरु तथा महिलाहरु...

‘मित्रले मित्रको जमिन हडप्न खोज्नु नै लज्जास्पद !’

नेपालका गाउँबस्तीका जनता आपसी संवादमा भन्छन्, ‘शत्रुले त पेल्छ । पेल्नु नै शत्रुताको पहिचान हो । हामीलाई त मित्रले पनि पेल्छ । सबैभन्दा विशेष सम्बन्धको मित्रले सबैभन्दा विशेष पेल्छ ।...

विश्वविद्यालयमा नवीनतम नेतृत्व

कुनै पनि देशको समग्र विकासको मूलआधार उक्त देशको शिक्षा हो । त्यो शिक्षा दिने मुख्य थलो विश्वविद्यालय हो । नेपालमा सञ्चालनमा रहेका विश्वविद्यालयको सङ्ख्या १२ पुगेको छ । तीमध्ये त्रिभुवन...

काँग्रेसका २१ आरोपमा नेकपाका २१ जवाफ

प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली काँग्रेसले उपनिर्वाचनको अवसर पारेर हालै सार्वजनिक गरेको अपीलमा ‘कम्युनिस्ट सरकारको २१ महिना २१ असफलता’ प्रस्तुत गरेको छ । प्रतिपक्षले सत्तापक्षको विरोध गर्नु संवैधानिक तथा राजनीतिक...

भयदोहनको राजनीतिक चक्रव्यूहमा फसेको संक्रमणकालीन मुद्दा !

रातोपाटी डेस्क काठमाडौँ– भनिन्छ, १२ बर्षमा पनि खोलो फर्कन्छ । द्वन्द्वकालीन मुद्दाहरुको सबैभन्दा संवेदनशील विषय संक्रमणकालनि न्यायको मुद्दाको अन्तिम किनारा लाग्न नसकेर त्यो घाउ उकुच पल्टदै गरेको...

‘रुपचन्द्रका टिप्पणी र आजका हाम्रा राजनेताहरु !’

१) जनविरोधी शासक प्रशासकहरुलाई जनताले सरकारको यथातथ्य ‘थाहा’ पाएको मन पर्दैन । यसैले त्यस्ता शासक प्रशासकहरु विभिन्न उपायबाट ‘थाहा’माथि प्रतिबन्ध लागाइबस्छन् । यो यथार्थ बुझेका रुपचन्द्र बिष्टले राजतन्त्रात्मक पञ्चायतकालमा पनि...

कम्युनिस्ट संस्कार र पारदर्शिता : मिडियाले एकोहोरो खोइरो खन्दा कछुवाले झैँ नेताले टाउको लुकाउँछन् !

म कम्युनिस्ट हुँ भन्नुभन्दा गौरवको कुरा संसारका केही पनि छैन । म कर्णेलको छोरा हुँ, म उच्च जातिको हुँ, म धनी मानिसको छोरो हुँ इत्यादि भन्नुभन्दा पनि कम्युनिस्ट हुँ भन्नु...

समाजवादभित्र दलित र सिल्पीको बहस

दलित समुदाय इतिहासमा पटक पटक विभिन्न बहानामा अपमानित, अपहेलित र उपेक्षित हुँदै आएका छन् । लोकतन्त्र प्राप्तिपछि पनि राजनीतिक बजारमा फेरि विगतमाझैँ दलित समुदायलाई अपमानित हुनेगरी नयाँ शब्दको खेती हुँदैछ...

अतिक्रमित कालापानीको पीडा कहिलेसम्म बल्झाइरहने ?

नेपालको सम्प्रभुता भएको तर भारतले विगत लामो समयदेखि अवैध रूपमा ओगटिरहेको लिम्पियाधुरा, कालापानी, लिपुलेकबारे अहिले आम नेपालीले सरोकार व्यक्त गर्दै भारतको सर्वत्र विरोध सुरु भएको छ । केही समयअघि भारत...

‘ऋषिमन’ मोदीको नेतृत्वमा विस्तारवाद र प्रभुत्ववादको नग्न प्रदर्शन

१) छिमेकी मुलुक भारतको स्वाधीनता, नवनिर्माण र सुरक्षामा हामी नेपालीहरुको उल्लेखनीय योगदान रहिआएको छ । बदलामा भारतले नेपाल र नेपालीमाथि निरन्तर बलमिच्याइँ र लुटमारको व्यवहार गर्दैआएको यथार्थ कसैबाट छिपेको छैन...

समृद्धिमा समेत प्रायोजन खोज्ने ?

चीन र भारतले जडीबुटीको व्यावसायिक खेतीबाट मनग्गे आम्दानी गरिरहेका छन् तर नेपालमा भने व्यावसायिक खेती गरी मुनाफा कमाउन नेपाली उद्यमी चुक्नु हुँदैन भन्ने धारणाको विकास हुन सकिरहेको छैन । नेपालमा...

लिपुलेक र सुगौली सन्धि

नरेन्द्र मोदी सरकारले ३१ अक्टोबरदेखि अस्तित्वमा आएका नयाँ नक्सा सार्वजनिक गर्ने क्रममा नेपालको लिपुलेक, लिम्पियाधुरा क्षेत्रको झण्डै ३१० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल र कालापानी क्षेत्रको ६२ किलोमिटर क्षेत्रफल आफ्नो नक्सामा समावेश...

दिल्ली प्रदूषण र जलवायु परिवर्तनको त्रासदी

भारतको नयाँ दिल्लीमा भएको प्रदूषण सङ्कटसँगै हामी नेपाली पनि मुक्त रहने अवस्था छैन । हाम्रो सङ्घीय राजधानी काठमाडौँ त अझ एउटा खाल्डो हो । यहाँको बाक्लो मानव बस्ती, सहरीकरणको चाप...

‘दाँत केश र नङ् आफ्नो ठाउँमा मात्र सुहाउँछ, ठाउँ छोडेपछि नराम्रो देखिन्छ’

सामन्ती संस्कार र संस्कृतिमा चलिआएका भाषिक, व्यावहारिक आचारगत शीर्षाशनहरूलाई उल्ट्याएर खुट्टाले दह्रोसँग टेकाउँदै हिँडाउँदै समाजलाई उत्तरोत्तर उज्यालोतिर अघि बढाउन अन्य विभिन्न प्रयत्नका अतिरिक्त हामीले हाम्रा बालबालिकामाथि पनि विशेष...

श्रमिक वर्गीय सत्ता र समाजवाद

जनयुद्धकालीन माओवादी पार्टीले उत्पीडित वर्ग, जाति, क्षेत्र, महिला विरुद्धको सामन्तवादी उत्पीडन अन्त्य गर्ने भनेको हो । साथसाथै, साम्राज्यवाद तथा विस्तारवादविरुद्ध राष्ट्रिय स्वाधीनताको आन्दोलनबाट यस्तो उत्पीडन अन्त्य गर्ने भनेको...

क्रान्तिका संवाहकहरुको हुर्मत लिइँदा उनीहरुको चिहान माथि प्रतिक्रान्तिकारीहरुले बुर्कुसी मार्न थाले

महाभारतमा एउटा कथाको प्रसंग छ | आफ्नी बहिनी देवकीको आठौँ सन्तानबाट आफू मारिने कुरा कंशले नारदबाट सुचना पाउँछन् | रिसले आगो हुन्छन् उनि | देवकीलाई मार्न भनेर झम्टिन्छन्...

‘गीत मन नपरे कान थुन्ने हो, गायक थुन्ने होइन’

मैले मुलुकभरका विभिन्न कार्यक्रममा जाँदा अझै पनि नेपाली काँग्रेस अलमलमा रहेको महासुस गरेको छु । गत निर्वाचनमा काँग्रेसले अनपेक्षित परिणाम व्यहोर्यो । त्यसपछिको अलमलबाट बाहिर निस्कन सकेको पाइएको छ । ...

शेख अफ्ताव आलमका बारेमा सुन्दा

जनमानसमा आततायीका रुपमा चित्रित आलम एउटा लहरा हुन् । अन्य अनेककन हत्या, बलात्कार अन्याय, अत्याचार र भ्रष्टाचारका लहराजस्तै आलम पनि प्रवृत्तिगत रुपमै एउटा लहरा हुन् । जसमा आततायी किसिमका भयङ्कर...

नेपालमा प्रभाव जमाएर भारतको ‘चिकेन् नेक’ माथि दबाब राख्ने चिनियाँ रणनीति

भू–राजनीति श्रृङ्खलाको अघिल्लो अङ्कमा मैले पूर्वी नेपालको भूराजनीति र भारतको विदेशमन्त्रीको नेपाल भ्रमणलाई एक ठाउँमा राखेर विश्लेषण गरें । त्यसमा भारतले अघि सारेको कोशीको पानी मेचीमा लिङ्क गर्ने योजनाको चर्चा...

विभेदकारी भाषाका सौखीन बिचरा प्रधानमन्त्री

हामी एकादेशमा छौं, कथा पनि एकादेशबाटै सुरु गरौं । एकादेशमा एकजना प्रधानमन्त्री थिए । उनी आशुकवि पनि थिए । अंग्रेजी पररर बोल्थे । यति भएपछि उनलाई लाग्थ्यो म त...

बहुआयमिकताका लागि खुल्यो ढोका : नेपाल अघि बढ्न सक्ला ?

चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ यस पटक (अक्टोबर ११–१२, २०१९ मा भारत र त्यसलगत्तै १२–१३ मा नेपाल) को तीनदिने राजकीय भ्रमण सिध्याएर स्वदेश फर्किएपछि चिनियाँ परराष्ट्र मन्त्री वाङ यीले १५ अक्टोबर...

इन्टरनेटको बढ्दो प्रयोग र गोपनीयताको सवाल

सूचना प्रविधिको तीव्र विकासले समाजमा धेरै कुरा सजिलो बनाइदिएको छ । हजारौँ किलोमिटर दूरीमा रहेका परिवार र साथीभाइसँग हामी घरमा बसेजस्तै गरी कुरा गर्न सक्छौँ । इन्टरनेटमा ज्ञानको भण्डार छ...

पुरेतहरुको सत्तामा अतिथि–सत्कार !

पुरेतहरु अतिथिबारे सुन्दर प्रवचन दिन सक्छन् । ‘अतिथिदेवो भव’ भनाइमाथि सटीक व्याख्यान दिन सक्छन् । आफू अतिथि बन्न पनि सजिलै सक्छन् । तर पनि आफूकहाँ कुनै चर्चित व्यक्ति अतिथि बनेर...

भौतिक शास्त्रको नोबेल पुरस्कार २०१९ र यसका उपादेयता

नेपालमा दसैँको रौनक सकिनै लाग्दा स्विडेनको स्टकहोममा भने भर्खर दसैँ आएझैँ भएको छ । नहोस् पनि किन सारा संसार प्रभाव पार्ने दुरगामी महत्त्वका विविध विधामाथि धमाधम नोबेल पुरस्कार घोषणा भइरहेको...

हिमालय वारिपारिको मैत्रीलाई नयाँ उचाइमा पु-याऔँ

राष्ट्रपति श्रीमती विद्यादेवी भण्डारीको निमन्त्रणामा म छिटै चीनको मैत्रीपूर्ण छिमेकी देश नेपालको राजकीय भ्रमण गर्दैछु । मैले नेपालको भ्रमण गर्न लागेको यो पहिलोपटक हो, तथापि मलाई नेपाल अपरिचित भने लाग्दैन । नेपालमा...

निर्धो चीनबाट विश्व चुनौतीहरु सामना गर्न तम्तयार बनेको आजको बलियो चीन

चीनको राष्ट्रिय दिवस हो एक अक्टुबर । चिनियाँ क्रान्ति सम्पन्न भएको दिन । प्रत्येक वर्ष मनाइने यो पर्व ‘दशक’ भने विशेष रुपमा आयोजना गर्ने चलन रहँदै आएको छ । समाचारमा...

समाजवाद र नवमानवको सिर्जना

यो ऐतिहासिक लेख चे ग्वेभाराले कार्लोस क्वीजानोलाई पत्रको रुपमा लेख्नुभएको थियो । कार्लोस उरुग्वे नामक ल्याटिन अमेरिकी देशको राजधानी मोन्टेभिदेओबाट प्रकाशित हुने वामपन्थी साप्ताहिक पत्रिका Marcha का सम्पादक थिए ।...

दुर्गा पूजाको परम्परा र मिथिलाञ्चल

दुर्गा पूजाको परम्परा कहिलेबाट शुरु भयो भन्न गाह्रो छ । परापूर्वकालमै बनेका मुद्राहरुमा दुर्गा देवीको चित्र भेटिन्छ । शुक्र शासक अयसको पालामा बनेका मुद्रामा देवी गजलक्ष्मीको चित्रअंकित छ । गुप्तकालिन...

कम्युनिस्ट नेता पुष्पलालको ‘दसैँ’

अहिले दसैँको बेला छ । धेरै मानिसको जिज्ञासा के छ भने कम्युनिस्ट नेता पुष्पलाल प्रधानलगायतका कम्युनिस्ट नेताहरुले निर्वासनमा रहँदा र नेपालमा रहँदा दसैँलाई कसरी मनाउथे होलान् ? मैले पुष्पलालसँग लामो...

मावलामा एक रुपियाँ ढ्याक दक्षिणा पाउँदा दंग परिन्थ्यो : डा. बाबुराम भट्टराई

दशैं आयो । कसरी मनाउने योजना गर्नुभएको छ दशैंलाई ? धर्मकर्ममा मैले कहिल्यै विश्वास गरिनँ । म हिन्दू परिवारमा जन्मेको व्यक्ति हुँ । मेरा घरपरिवार, बुबा आमाले धर्म मान्नुहुन्थ्यो...

मैथिल जनजीवनमा दसैँको स्थान

यद्यपि यस वर्ष स्थिति केही भिन्न रह्यो । भिन्नता के अर्थमा भने दसैँ लागिसक्दा पनि वर्षाले हामीसँग बिदा लिएन । अझ मिथिला क्षेत्रको कुरा गर्ने हो भने त कतिपय ठाउँ...

दसैँ राजनीतिक पर्व : चिन्तन र संस्कारमा हिजो कै निरन्तरता

मानिसले चाडपर्व कहिलेदेखि मनाउन थाले भन्ने यकीनसाथ भन्न सकिन्न । अंग्रेजीमा time in memorial अंग्रेजीमा टाइम इन मेरोरियल भनिन्छ अर्थात् लिपिबद्ध हुनु वा सम्झनाभन्दा पनि पुरानो । यसैसँग जोडिएर आउने...

‘महान नेता’ किन ‘गद्दार’ बन्छन् ?

नेकपाको सांगठनिक कार्यविभाजन हुँदा पार्टीले मलाई साहित्य, कला तथा संस्कृति विभाग प्रमुखको जिम्मा दिएको छ । नयाँ जिम्मेवारीसँगै हामीले काम शुरु गरेका छौँ । यो विभागले तत्काल पात्र र...

ख्रुस्चेभले भनेका स्टालिनजस्तै हो त नेकपा नेतृत्व ?

शनिबार बिहान । थापागाउँको कुनै एउटा कलेजको सभाहल । कार्यक्रम नेकपा (साविकका एमाले र माओवादी केन्द्रका केन्द्रीय सदस्य र पार्टीमा अवसर नपाएका तर योग्य केही युवापुस्ताका नेताहरूलाई प्रशिक्षण । अहिले...

मध्यवर्ती अवस्था, सन्तुलन र नेपाल

आफ्नो देशको अवस्थालाई बुझ्न खोज्दा हामी देशको भूपरिवेष्ठिता र स्वतन्त्र रहन सकेको कुराको मात्र चर्चा गर्छौं । निश्चय नै हाम्रा गौरवगाथाका निमित्त यी महत्त्वपूर्ण वास्तविकता हुन् । तर यति मात्र...

भिन्न विचारको प्रतिवादमा बर्बरताको ताण्डव

भ्रष्टाचारविरोधी अभियानको आवरणमा सत्ताधारी नेता र दलहरुको खोइरो खन्दै ‘अभियन्ता’को रुपमा देखापरेका ज्ञानबहादुर शाही उर्फ ज्ञानेन्द्र शाहीमाथि शनिबार (असोज ११ गते) चितवनमा भएको निर्मम आक्रमणले सबैभन्दा उन्नत भनिएको लोकतन्त्र र...

ईश्वर तैँले रचेर फेरि कसरी बिगारिस्

ईश्वर तैँले रचेर फेरि कसरी बिगारिस् ? सृष्टिको फूल रचेर त्यस्तो कसरी लतारिस् ? यी पंक्ति महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले आफ्नो सर्वाधिक प्रिय खण्ड काव्य मुना मदनमा मुनाको...

नेपाल रणभूमि बन्ने खतरा बढ्दैछ !

इण्डो–प्यासिफिक रणनीतिको विषय नेपालमा धेरै कम चर्चा हुने गरेको पाइन्छ । हाम्रा परराष्ट्र मन्त्री अमेरिका जानुभएपछि यो विषयमा चर्चा चल्न थालेको हो र यसबारेमा अमेरिकासँग सम्झौता भयो भएन भन्नेबारे बहस...

७ कारण जसले मृत्युदण्ड बलात्कारीका लागि सही सजाय होइन