विज्ञका कुरा

के हो एडिनो भाइरस ? बालबालिकालाई कसरी जोगाउने ?

काठमाडौं उपत्यकाका अस्पतालहरुमा एडिनो भाइरस संक्रमित बालबालिकाको संख्या बढ्दै गएको छ । बालरोग विशेषज्ञहरु भने यस्तो भाइरसको संक्रमण बर्सेनि हुने गरेको भन्दै नआत्तिन सर्वसाधारणलाई सुझाव दिन्छन् । कान्ति बाल...

मंकीपक्स फरक क्लिनिकल स्वरूपमा प्रस्तुत हुँदै ?

अफ्रिकी महादेश बाहिर समुदायमा फैलन थालेपछि मंकीपक्सलाई अनुसन्धानकर्ताहरूले नजिकबाट नियाल्दै आइरहेको छ । मानिसमा देखेको झन्डै ५० वर्ष पछि मंकीपक्सले विश्व भ्रमण गरिरहेको छ । अफ्रिकी महादेश बाहिर फैलन सक्ने...

कोरोना महामारीको चौथो लहर सुरु भइसक्यो : डा. जनक कोइराला

सोमबार स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले जनाएअनुसार पछिल्लो २४ घण्टामा ५६८ जनामा कोभिड–१९ सङ्क्रमण पुष्टि भएको छ । नेपालमा तीन साता यता लगातार सङ्क्रमितको ग्राफ तीव्र गतिमा उकालो लागेको छ ।...

अल्ट्राफास्ट ‘बीए.५’ ओमिक्रोनले ग्राफलाई उकालोतिर धकेल्दै

हाल विश्वमा ओमिक्रोन भेरियन्टको पछिल्लो पुस्ताका उपप्रजातिहरू बीए.४ र बीए.५ ले अघिल्लो पुस्ताका उपप्रजातिहरूलाई तीव्र विस्थापित गर्दैछ । केही हप्ता अगाडी भारतमा पनि यी दुई ओमिक्रोन भेरियन्टका उपप्रजातिहरू देखिएका समाचारमा जनाएका...

पखालामय काठमाडौँ !

हाल दैनिक काठमाडौँमा दर्जनौँ मानिसहरू झाडापखालाबाट प्रभावित हुने क्रम जारी छ तर सबैमा हैजाको जीवाणु भने पुष्टि हुने गर्दैन । यो लेख लेख्दै गर्दा हैजा सङ्क्रमितको सङ्ख्या १७ पुगेको भनिएको...

ननस्टप पखाला, बान्ता अनि अस्पतालको बेडमा पुगेछु...!

काठमाडौँमा हैजा पुष्टि भएको पहिलो बिरामीलाई भेट्दा खाना खाइराख्नु भएको थियो । स्वास्थ्यमा धेरै सुधार भैसकेको थियो । मुहारमा केहि उज्यालोपन पनि देखिन्थ्यो । लेखक सङ्क्रामक रोगको बारेमा सधैँ जिज्ञासु...

सय वर्षसम्म बाँच्ने उपाय के हो ? चार विज्ञको जवाफ यस्तो

२ जनवरी र दिन थियो शुक्रबार । जापानको एउटा सानो गाउँमा एउटी छोरीको जन्म भयो । उनको नाम राखियो कने । यो सन् १९०३ को कुरा हो । कने...

‘३०/३५ वर्षका युवामा पनि मधुमेह देखिन थाल्यो’

पछिल्लो नेपालमा डाइबिटिज अर्थात् मधुमेहका बिरामी बढ्दै गएको चिकित्सकहरूले बताउँदै आएका छन् । वीर अस्पतालमा मधुमेहको उपचार गराउन पुग्ने मध्ये युवाको सङ्ख्या ठूलो रहेको अस्पतालले जनाएको छ । वीर अस्पतालमा पाँच वर्षअघि मधुमेहका...

अबको डेंगु कडा हुने ?

नेपालमा विगत केहि वर्ष यता डेंगुको प्रकोप देखिँदै आइरहेको छ।कोभिड-१९ को महामारी सुरु हुनु भन्दा अगाडी ( सन् २०१९ मा) नेपालको इतिहासमा नै पहिलो पटक लामो अवधि, धेरै मानिस र...

हैजा: कति घातक ? कुन रक्त समूह भएकाहरू उच्च जोखिममा ?

नेपालमा मनसुनले प्रवेश गर्ने तयारी गर्दै गर्दा झाडापखाला लागेर परामर्श लिनेको सङ्ख्या पनि केहि दिन ह्वात्तै बढेको छ। झाडापखाला संक्रामक अथवा गैर सङ्क्रामक रोगको कारणले हुने गर्दछ। मनसुन सिजनमा विशेषतः...

किन जरुरी छ पिसाब परीक्षण ?

पिसाब जाँच एक सर्वसुलभ परीक्षण हो । कुनै ठूलो खर्चविना गर्न सकिने यो परीक्षणको महत्त्व आम सर्वसाधारण र स्वास्थ्यकर्मीमा हुन अत्यन्त जरुरी छ । मानव शरीरमा मूत्र प्रणालीबाट निस्किने पिसाबको...

नौलो होइन ‘मङ्कीपक्स भाइरस’

कोरोनापछि अहिले मङ्कीपक्स भाइरसको त्रास विश्वमा फैलिएको छ । मङ्कीपक्स अफ्रिकी महादेशको मध्य र मध्यपश्चिमा देशहरुमा विगतदेखि नै देखिदै आएको हो । सन् १९९० कङ्गोमा पहिलो पटक एक नौ वर्षिय...

एउटै हुँदैन घुँडा खिइने समस्या

घुँडा खिइने समस्या आजभोलि एक प्रमुख समस्या बन्न थालेको छ । घुँडा खिइने समस्यालाई ओस्टयो आर्थराइटिस पनि भनिन्छ । घुँडा शरीरको एक महत्त्वपूर्ण जोर्नी हो । सामान्य रूपमा हिँडडुल गर्न,...

रहस्यमय तर कडा बाल 'हेपाटाइटिस' युरोप–अमेरिका हुँदै एसियामा !

अप्रिल २३ मा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले बालबालिकामा रहस्यमय तर कडा 'हेपाटाइटिस' देखिएको जानकारी दिएको थियो। 'हेपाटाइटिस' भन्नाले सामान्यतया कलेजोको सुजन अर्थात् सुन्निनु भन्ने हो।'हेपाटाइटिस' हुनुका विभिन्न कारणहरूमा भाइरसलाई पनि मानिन्छ...

हाइब्रिड ‘एक्स ई’ अर्थात् ओमिक्रोनको ‘मिक्सड अप’ भाइरस !

केहि समय अगाडिसम्म कोरोना भाइरसमा देखिने म्युटेसनलाई बढी चासोका साथ हेरिने गरिन्थ्यो । तर भाइरसमा समयक्रमसँगै हुने यस्ता म्युटेसनलाई प्राकृतिक मानिन्छ र तसर्थ देखिनु/हुनु अस्वाभाविक मानिँदैन । सबै म्युटेसन खराब...

‘मध्य पूर्वीय’ कोरोना भाइरस अर्थात् ‘मर्स-कोरोना भाइरस’ !

कोरोना भाइरसको ‘सार्स-कोभ-२’ ले विश्राम लिँदै गरेको छ । ‘सार्स-कोभ-२‘ को तीन लहरले नेपालमा मानवीय क्षति तथा मानसिक रूपमा ठुलो प्रभाव पारेको थियो । तर कोरोना भाइरसका प्रजातिहरू मध्य ‘मध्य पूर्वीय’ कोरोना...

जनावरको टोकाईलाई ख्यालठट्टा नसम्झौँ...

काठमाडौँको एक पर्यटकीय क्षेत्रमा घुम्न जाँदा बाटोमा भेटेको कुकुरलाई एक किशोरले बिस्कुट दिएछन् । सो कुकुरले हातमा टोकेछ तर घाउ खासै ठूलो थिएन । त्यसो हुनाले रेबिज विरुद्धको खोप लगाइएन...

के छारे रोगको उपचार सम्भव छ ?

मस्तिष्कमा रहेको साना असङ्ख्य कोशिकाहरूमा अत्यधिक मात्रा विद्युतीय तरङ्ग बन्ने स्थितिलाई छारे रोग भनिन्छ । यद्यपि समुदायमा छारे रोगबारे धेरै भ्रमहरू कायम छ । विश्वभरका १० प्रतिशत मानिसमा आफ्नो जीवनकालमा...

ओमिक्रोन: सीटी भ्यालु उकालो, गम्भीरता ओरालो !

लेखकले ओमिक्रोनको प्रभावलाई दुई चरणमा हेर्ने गरेको छ।पहिलो चरणमा यसको प्रभावलाई रोक्ने अथवा नियन्त्रण गर्ने कोसिस गरिने भने, दोस्रो चरणमा सङ्क्रमित भैसकेकाहरू मध्ये जोखिममा भएकाहरू अस्पताल आउन सक्ने सम्भावनालाई ध्यानमा...

कुष्ठरोगबारे जान्नैपर्ने कुरा

आज विश्व कुष्ठरोग दिवस । जनवरी महिनाको अन्तिम आइतबार कुष्ठरोग दिवसलाई विश्वव्यापी रूपमा मनाउने चलन छ । ‘कुष्ठरोगका लागि हाम्रो प्रतिबद्धता आत्मसम्मानको लागि ऐक्यबद्धता’ भन्ने सन्देशसहित ६९ औँ कुष्ठरोग दिवस...

गिजर प्रयोगमा ख्याल गर्नुहोस्, बाथरूममै जाला ज्यान

यो जाडो मौसम । कतिपयले तातो पानीले नुहाउने सुविधाको लागि गिजर जडान गरेका हुन्छन् । अझ काठमाडौंमा छ्यापछ्याप्ती खुलेका होस्टलमा विद्यार्थी आकर्षित गर्न गिजरमार्फत् तातो पानीले नुहाउने सुविधा दिइएको हुन्छ...

जाडोमा बालबालिकालाई यसरी जोगाऔँ

जाडो याम सुरु भएसँगै पछिल्लो दुई दिन यता देशभर वर्षात्सँगै पहाडी, हिमाली क्षेत्रमा हिमपात भइरहेको छ । काठमाडौँ उपत्यकासँगै देशभर चिसो बढिरहेको छ । चिसोले सबै उमेर समूहलाई प्रभावित...

कतै तपाईंको घुँडा खिइएको त छैन ? यसरी थाहा पाउन सकिन्छ

काठमाडौं । उकालो ओरालो गर्दा तपाईको घुँडा दुख्छ ? धेरै हिँड्दा, टुक्रुक्क बस्दा घुँडा सुन्निने र हिँड्दा गाह्रो महसुस गर्नु भएको छ भने तपाईलाई घुँडा खिइने रोग अर्थात् (ओस्टियो आर्थराइटिस)...

ओमिक्रोन भेरियन्ट कति सङ्क्रामक, कति घातक छ ?

कोरोनाभाइरस म्युटेसन अर्थात् उत्परिवर्तन हुँदा सङ्क्रामक भनिएको नयाँ भेरियन्ट ओमिक्रोनबारे विश्वभर बहस चलिरहेको छ । दक्षिण अफ्रिकामा ओमिक्रोन भेरियन्ट पुष्टि भएको छोटो अवधिमा धेरैमा राष्ट्रमा देखापरेको छ । यस भेरियन्टले...

के एचआईभी संक्रमित आमाबुवाबाट जन्मन्छन् स्वस्थ बच्चा ?

शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल, टेकुको एआरटी सेन्टरमा दैनिक सरदर ३२ जना एचआईभी संक्रमित औषधि र परामर्श लागि आउने गर्छन् । साथै, एचआईभी परीक्षणका लागि दैनिक २० जनाभन्दा बढी...

आत्महत्या रोक्ने ‘लाइभ लाइफ’ विधि

मिडिया र आत्महत्याबीचको सम्बन्धको बारेमा सबैभन्दा पहिलो उल्लेख गोथेको उपन्यास ‘युवा वेर्थरको विलाप’ मा भएको देखिन्छ । सन् १७७४ मा यसको प्रकाशन भएलगत्तै, युवाहरूले पहेंलो प्यान्ट र नीलो ज्याकेट लगाएर...

मासुको प्रयोग कसरी गर्ने ?

चाडपर्व रमाइलो गरी मनाउनुपर्छ । तर, सन्तुलित खानेकुरातर्फ ध्यान दिन जरुरी छ । शरीरलाई चाहिने मात्राभन्दा बढी मासु खाँदा स्वास्थ्य समस्या पनि आउन सक्छ भने शरीरलाई विभिन्न प्रकारका प्रोटिन दिने...

एलर्जी भगाउन यी कुरा खानुस्

बदलिँदो मौसममा चिसोका कारण कैयौँ थरीका स्वास्थ्य समस्या पनि आउँछन् । हरेक साल गर्मीबाट जाडो सुरु हुँदा हाछ्युँ आउने, नाक बग्ने, रुघाखोकी लाग्ने र पाचन प्रक्रियामा समस्या आउने र रोग...

ज्येष्ठ नागरिक कोभिडको टार्गेट बन्दै, यु-टर्नको सङ्केत ?

नेपाल बिस्तारै पोस्ट भ्याक्सिनेशन-एरा तिर लम्कँदै छ । आजको मितिसम्म लक्षित जनसङ्ख्याको (१८ वा सो भन्दा माथि उमेरका) झन्डै ३२ प्रतिशतले दुई मात्रा पूर्ण खोप लगाई सकेको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।...

वृद्धवृद्धाले असामान्य व्यवहार देखाए अल्जाइमर हुन सक्छ

कास्कीका महेशबहादुर क्षेत्री उमेरले ७३ वर्षका पुगे । उमेर बढेसँगै घरबाहिर खासै निस्किँदैनन् । क्षेत्रीलाई भेट्न आउने आफन्तजनदेखि परिवारकै सदस्यलाई आफूले खाना खानै नपाएको पटक पटक सुनाउँछन् । भेट्न गएका...

भारतमा ‘बाल-डेंगु’ व्यापक, नेपालमा जोखिम कति ?

कोरोनाको अर्को लहर आएमा बालबालिका समस्यामा हुनसक्ने आङ्कलन र चिन्ता व्यक्त गरिँदै गर्दा भारतमा भने डेंगुले बालबालिकामा व्यापक प्रभाव पारिरहेको र कतिपय सङ्क्रमितहरूले मृत्युवरण समेत गर्नु परेका विभिन्न...

के छालामा आउने स्ट्रेच मार्कको उपचार सम्भव छ ?

काठमाडौँ– स्ट्रेच मार्क अर्थात् छालामा आउने धर्साहरू साधारणतया गर्भावस्थामा पेटमा मात्रै आउँछ भन्ने आम धारणा छ । तर पछिल्लो समय स्ट्रेच मार्क गर्भावस्थाका महिलामा मात्रै नदेखिएर १५/१६ वर्षका किशोर किशोरीमा...

कोरोनाविरुद्धको खोपको परीक्षण : नेपाललाई के फाइदा हुन्छ ? (भिडियो)

बिहीबार बसेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले नेपालमा चीनको कम्पनी वालभ्याक्सको एमआरएनए भ्याक्सिनलाई नेपालमा परीक्षण गर्न दिने अनुमति दिएको छ । यो खोपलाई नेपालको देउराली जनता फर्मास्युटिकल्सले बिपी कोइराला इस्टलभेन्स साइन्सेज...

कस्तो छालामा कस्तो सन्स् क्रिम वा मोस्चराइजर लगाउने ?

अनुहारलाई सफा, राम्रो अनि आकर्षक बनाउने इच्छा सबैलाई हुन्छ । त्यसैले डण्डीफोर, कालोपोतो, चाया आउन नदिन तथा अनुहारको छालालाई हेरचाह गर्न बजारमा उपलब्ध विभिन्न प्रकारका क्रिम, मोस्चराइजर प्रयोग...

‘समयमै खोप लगाउन सकिएन र मापदण्ड पालना भएन भने तेस्रो लहर आउँछ’

पूर्ववर्ती ओली सरकारका पालामा कारोना महामारी बारेमा जति चर्चा हुने गथ्र्यो, अहिले त्यति चर्चा छैन । कोरोना रोकथाममा खेलेको भूमिकालाई लिएर सरकारको आलोचना पनि खासै भइरहेको सुनिँदैन । संक्रमण दिनहुँ...

हेपाटाइटिस रोग र निदानका उपाय

हेपाटाइटिस भाइरसद्वारा हुने सरुवा रोग हो । यस रोगले मानिसको कलेजोमा असर गर्छ । अन्य मौसमभन्दा वर्षातको समयमा बढी देखा पर्छ । यसको बेलैमा उपचार भएन भने लिभर क्यान्सर तथा...

रेबिजबाट बच्ने उपाय

रेबिजबाट बच्ने उपाय डा. केदार कार्की रेबिज एउटा विषाणु जनित ज्यानमारा रोग हो । यो रोग मुख्य रूपमा कुकुरले टोक्नाले फैलिन्छ । यो रोग...

कतै तपाईंका छोराछोरीमा मनोवैज्ञानिक समस्या त देखिएको छैन ?

मैतीदेवीकी मान्यता खनाल ७ वर्ष लागिन् । उनलाई जतिबेलासुकै कोरोना सर्छ भन्ने त्रासले सताउने गर्थ्यो । घरमा बस्दा उनलाई जतिसुकै बेला पनि मास्क नलगाइ हुँदैनथ्यो । कतिसम्म भने राति सुत्न जाँदासमेत...

कोरोना सङ्क्रमित शिशुले नियमित खोप लगाउन हुन्छ ?

नेपालमा कोरोना सङ्क्रमणको दोस्रो लहर कायम छ । सङ्क्रमितको ग्राफ ओरालो लाग्ने क्रममा रहे पनि भविष्यमा सङ्क्रमणको तेस्रो लहर आउने भन्दै स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालय र जनस्वास्थ्यविद्हरुले सचेत गराइरहेका छन्...

घरकै खानाबाट बालबालिकालाई यसरी स्वस्थ राख्नुहोस्

कोरोनाको दोस्रो लहर क्रमशः मत्थर हुँदै गइरहेको अवस्थामा तेस्रो लहरको चिन्ता बढ्न थालेको छ । कोरोनाको सम्भावित तेस्रो र चौथो लहरमा बालबालिका बढी जोखिममा पर्नसक्ने आशंका गरिएको छ । स्वास्थ्य...

डेंगुको ‘हाई रिस्क’ मा काठमाडौँ !