लुम्बिनी प्रदेशको शिक्षा, विज्ञान, युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय, सामाजिक विकास निर्देशनालयअन्तर्गत सामाजिक विकास डिभिजन कार्यालय, तुलसीपुर, दाङले हालै गरेको एक सूचनाको अवधि अढाइ घण्टाको मात्रै दिएर जग हँसाइ गरेको छ । यही असार २ गते दाङ र रुकुम (पूर्वी भाग) का “उत्कृष्ट शिक्षक र कर्मचारी तथा शैक्षिक संस्थालाई प्रोत्साहन कार्यक्रम सम्बन्धि” एउटा सूचना प्रसारण गरेको रहेछ ।

उक्त सूचना शिक्षा, युवा तथा खेलकुद महाशाखा तुलसीपुरले असार ८ गते  दिउँसो २ बजेर २३ मिनेटमा आफ्नो आधिकारिक फेसबुक पेजमा  पुनःप्रकाशन गर्यो । स्मरणीय कुरा त के छ भने सूचनामा आवश्यक कागजात बुझाउने अन्तिम म्याद पनि “असार ८ गतेभित्र” भन्ने उल्लिखित छ ।

अन्यत्रका शिक्षकहरूले उक्त सूचना कति दिन अघि थाहा पाउनुभयो होला वा अझै थाहा पाउनुभएको छैन होला । तर, तुलसीपुर उपमहानगर भित्रका अधिकांश शिक्षक र कर्मचारीहरूले पहिलोपल्ट थाहा पाउँदा निवेदनका लागि करिब अढाइ घन्टा जति समय मात्र बाँकी थियो ।

फेसबुकमा पोस्ट हुँदासाथ एक जना सायद शिक्षकले “आज अन्तिम दिन, ३ बजे सूचना हाल्ने कस्तो राम्रो चलन” भनेर ‘कमेन्ट’ लेख्नु भयो । त्यसपछि ‘एडमिन’को तर्फबाट तत्काल मिति संशोधन गरेर असार १० गते अन्तिम मिति बनाइयो । अहिलेसम्म सो सूचना यथावत छ । त्यसमा अहिलेसम्म निकै कम लाइक, कमेन्ट र शेयर छ ।

यसले यस्ता कर्मकाण्डी काम वा कुरामा आम शिक्षक र कर्मचारीको खासै रुचि र चासो छैन भन्ने प्रष्ट्याउँछ । आठ जनाले आआफ्ना ‘कमेन्ट’मार्फत व्यक्त गरेको व्यङ्ग्य, विरोध र कटाक्षयुक्त अभिमतलाई आधार मान्ने हो भने मात्र पनि यसको उद्देश्य, औचित्य र विश्वसनीयतामाथि स्वतः प्रश्नचिह्न खडा हुन्छ ।

यहाँ उदाहरणका लागि उक्त सूचनालाई आधार मानेर चर्चा गरिए पनि यो हाम्रो देशको राजनीतिक, प्रशासनिक तथा शैक्षिक क्षेत्रको आम विकृत र विसङ्गत प्रवृत्तिप्रतिको आलोचनात्मक टिप्पणी हो भनेर बुझ्दा पक्कै पनि अत्युक्ति हुने छैन । 

सूचनाको पेटबोली खण्डको अन्त्यतिर “उत्कृष्ट शिक्षक र कर्मचारीलाई प्रोत्साहन गर्ने कार्यक्रम रहेकोले इच्छुक शिक्षक र कर्मचारीहरूले सम्बन्धित स्थानीय तहमा निवेदन पेस गर्नु हुन” भन्ने एउटा वाक्यांश रहेको छ । यही निकृष्ट आशययुक्त वाक्यांशले नै हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको खिल्ली उडाएको छ । हाम्रो असफल राजनीतिक तथा प्रशासनिक प्रणालीको ऐना देखाएको छ । “व्यवस्था बदल्यौँ, अब अवस्था बदल्छौँ” भन्दै विकासे ढ्वाङ फुक्नेहरूलाई कुरीकुरी गर्छ ।

समाजवादोन्मुख शिक्षा प्रणालीको पाखण्डी गफ जोत्नेहरूलाई नाकै दोब्रिने गरी लोप्पा खुवाइ दिएको छ । संविधानका धारा–उपधारा, ऐन–नियमका दफा–उपदफा वा जेसुकै हुन्, तिनमा लेखिएका कुरा फगत कागतका खोस्टा हुन् । ती त केवल हात्तीका देखाउने दाँत हुन् । आम मान्छेलाई सपनाका भुलभुलैयामा अल्झाएर सत्ताको तर मार्ने ‘छट्टु बिरालाका’ नयाँ नयाँ प्रपञ्च मात्रै हुन् । खास चपाउने दाँत त सूचनामा उल्लिखित यही कलुषित वाक्यांश हो ।

संविधानको लिखित दस्तावेजअनुसार हामी समाजवादोन्मुख लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको शासकीय अभ्यासमा छौँ तर व्यावहारिक दृष्टान्तका शृङ्खलालाई साक्षी राखेर हेर्ने हो भने हाम्रा शासक, प्रशासकको सोच, शैली, चिन्तन, चरित्र र प्रवृत्तिले ‘जहानियाँ, निरङ्कुश, तानाशाही, सामन्ती’ भन्दै वर्षौ  सरापेका राणा र पञ्चहरूलाई समेत माथ गर्छन् । शैक्षिक परिवर्तनको जति ठूलो डम्फु बजाए पनि खासमा ‘चाकरीका चक्रपाणि’हरूलाई बक्सिसको चारो हाल्दै स्तुतिको ‘श्रीमान् गम्भीर...’ गाउन लाउनु र स्वाभिमानका ‘कृष्णलाल’हरूलाई गोर्खे लौरी कसेर गोलघर जाग्दै प्रतिपल ‘मकै पर्व’को व्यूह रचना गर्नु नै तिनको खास असली चरित्र र चिन्तन हो भन्ने कुरा बुझ्न यही एक वाक्यांश काफी छ ।

सूचनामा “इच्छुक शिक्षक र कर्मचारीले...निवेदन दिन” भनिएको छ । के शिक्षकको वास्तविक आदर्शबाट प्रेरित उत्कृष्ट शिक्षकले पुरस्कारको आशा गरेर काम गर्छ ? के साँच्चिकै उत्कृष्ट शिक्षकले ‘पुरस्कार पाऊँ’ भनेर कहिल्यै निवेदन हाल्छ ? जसले निवेदन हालेर पुरस्कार माग्छ, त्यो कसरी उत्कृष्ट शिक्षक हुन्छ ? कम्तीमा पनि शिक्षकको गरिमा र आदर्शलाई बुझेको व्यक्तिले यस्तो निकृष्ट कार्यमा भाग लिने कल्पना पनि गर्न सकिँदैन ।

‘निष्काम कर्म’को आदर्श सिकाउने निष्ठावान शिक्षकहरूलाई पुरस्कारका लागि विन्तीपत्र हाल्न उर्दी जारी गर्नु वास्तवमा शिक्षकहरूका लागि प्रोत्साहन होइन, गम्भीर दुरुत्साहन हो । आदर्शको हत्या हो,  स्वाभिमानको बलात्कार हो, नोकरशाही तन्त्रको जिउँदो अवतार हो ।

शिक्षकले आफ्नो उत्कृष्टताको दावीसहित पुरस्कार माग्न निवेदन चढाउने हो भने शिक्षासम्बद्ध सरकारी निकायहरूको काम, कर्तव्य के हो ? के शिक्षाका हाकिम साहेबहरूको काम, कर्तव्य र अधिकारमा कहीँ कतै विद्यालयको अनुगमन निरीक्षण गर्नुपर्ने भन्ने लेखेको छैन ? कक्षाकोठा अवलोकन, निरीक्षण र शिक्षकको कार्यसम्पादनको मूल्याङ्कन गर्नुपर्ने भन्ने तोकेको छैन ? के स्कुल ‘राम्रो’ बनाउने ठेक्का शिक्षकको मात्रै हो ?

शिक्षकको उत्कृष्टता मापन कामका आधारमा गर्ने हो कि कागजका आधारमा ? विद्यालयमा पाइलै नटेकी, शिक्षकको अनुहारै नदेखी उत्कृष्टता र निकृष्टता नाप्ने के त्यस्तो जादुगरी छ हाकिम साहेबहरूसित ? के शिक्षक मूल्याङ्कनको लागि लोकतान्त्रिक पद्धति सुहाउँदो विधि र प्रक्रिया यही हो त ? के एक्काइसौँ सदीको सूचना प्रविधि पनि शिक्षकका दैनिक क्रियाकलापको तथ्य जाँच गर्न कामयाबी हुन नसकेकै हो त ?

शिक्षकका पेसागत हकहितका लागि भन्दै लिङ्गो ठड्याएका यति धेरै सङ्घ, सङ्गठन नामका गुट, उपगुट र महागुट छन् तर सब चुपचाप छन् । यस्ता गैरलोकतान्त्रिक चरित्रका प्रक्रियामा तिनीहरू किन मौनधारण गरिरहन्छन् ? पहिलो त तिनीहरू शिक्षा क्षेत्रका ‘हरिया सर्प’ हुन् । शिक्षाभित्र लुकेर शिक्षालाई नै लाई डस्नु तिनको मूल अभिष्ट हो । शिक्षकको रूप धारण गरेर शिक्षककै गरिमा विषाक्त बनाउन सक्नु तिनको महान् उपलब्धि हो ।

शिक्षक संघ संगठनका ठालुहरू बाहिर बाहिर ठूल्ठूलो स्वरले पेसागत हकहितको नारा लाउँछन्, हड्ताल र जुलुसको आह्वान गर्छन्,  पैसा उठाउँछन् । देशैभरिबाट सुधा शिक्षक भेला गरी ढुङ्गा हान्न भन्छन्, टायर बाल्न भन्छन् र भित्रभित्रै आफ्नो कुत्सित स्वार्थका लागि ‘बार्गेनिङ’ गरिरहेका हुन्छन् । अहिले सार्वजनिक शिक्षाको जो बेहाल छ, यसको लागि अधिकतम जिम्मेवार तिनै हुन् ।

दोस्रो, यी किन चुपचाप छन् भने यस्ता झुर ‘आइडिया’ तिनीहरूकै मगजमा फुर्ने गर्छन् । शिक्षा क्षेत्रका कतिपय नीतिनिर्माणमा अचेल तिनकै हाँकोडाँको ठूलो हुन्छ । तेस्रो, यस्ता मान, पदवी, पुरस्कार, सम्मान सकेसम्म तिनीहरू आफूबाहेक अरूलाई पर्दै नपरोस् भन्छन् । चाकरी बजाएर होस् वा घुर्की लाएर होस् वा भागबण्डा लाएर भए नि आफैँले जिप्ट्याउन र अरू निरीह शिक्षकका अघि  पाखण्डी उत्कृष्टताको जुरो हल्लाउँदै फाँ–फाँ र फूँ–फूँ गर्न चाहन्छन् ।

चौथो, कथम्कदाचित्  आफूलाई नमिल्ने भयो भने आफ्ना वरिपरिकालाई पार्न लगाएर जीवनभर उसलाई आफ्नो कमारो बनाउनमा उद्यत हुन्छन् । त्यसैले ती चुपचाप छन् । कतिपय ‘हुतिहाराहरू’ केही बोल्यो भने आफ्ना इष्टदेव रिसाउँछन् र तुच्छ स्वार्थमा प्रलय आउँछ भनेर पनि मौनव्रत लिएका होलान् ।

सूचनासँगै “उत्कृष्ट शिक्षक छनौटका आधार तथा मापदण्ड” भनेर केही बुँदाहरू र तिनको सीमाङ्कन पनि तोकिएको छ । तर शिक्षक मूल्याङ्कनका लागि तोकिएका आधार समयसापेक्ष र वास्तविक तथ्य जाँच गर्ने खालका नभई चरम पुरातन, कर्मकाण्डी र रूढिग्रस्त छन् । ती मापदण्डले वास्तविक उत्कृष्ट शिक्षकको छनोट गर्न सक्छन् भनेर सोच्नु पनि हास्यास्पद हुन्छ ।

पहिलो आधार कार्यानुभव भनेर सेवा प्रवेशको जेष्ठतालाई लिइएको छ र जसमा ५ वर्षसम्म ५ अङ्क, ७ वर्षसम्म ७ अङ्क र सोभन्दा माथि १० अङ्क भनेर प्राप्ताङ्क पनि किटान गरिएको छ । उमेरको जेष्ठता वा नोकरीको अग्रता कसरी उत्कृष्टताको मापदण्ड हुन सक्छ ? कोही अरुभन्दा अगाडिदेखि नै काम गरिरहेको छ भन्दैमा उसको कामलाई उत्कृष्ट मान्न सकिन्छ र ? औसतमा बिताएका बीसौँ वर्ष उत्कृष्ट कि विशिष्ट कार्य गरेर बिताएका पाँच वर्ष वा एक वर्ष उत्कृष्ट ? घामले पाकेको उत्कृष्ट कि कामले पाकेको उत्कृष्ट ?

दोस्रो आधार शैक्षिक उपलब्धिअन्तर्गत आफूले अध्यापन गर्ने विषयको पछिल्लो ३ वर्षको औसत जिपिए १.५ सम्म भए १०, २ सम्म भए १५ र २ भन्दा माथि भए २० अङ्क तोकिएको छ । कुन कक्षाको औसत जिपिए ? जस्तै माध्यमिक तहकै लागि भनौँ  ९, १०, ११ वा १२ कुन कक्षाको हो ? मापदण्ड स्पष्ट छैन । कमसेकम कुनै स्तरीकृत परीक्षालाई आधार मान्नुपर्छ । शिक्षकले पेस गरेको तथ्याङ्क विश्वसनीय र वैध हो, होइन भनेर तथ्य जाँच गरिनुपर्छ ।

जुनसुकै कक्षालाई पनि आधारको रुपमा लिने हो र विश्वसनीयता मापन नगर्ने हो भने कामचोर छट्टु शिक्षकहरुले सुरुदेखि प्रतिस्पर्धालाई मध्यनजर राखी सुनियोजित कार्य गर्नेछन् र वास्तविक कर्मयोगी शिक्षकहरू अन्यायमा पर्नेछन् । पुरस्कारका लागि निवेदन हाल्न सक्ने लालची शिक्षकले पुरस्कारकै लागि कृत्रिम तथ्य तयार गर्न सक्दैनन् भनेर विश्वास गर्न सकिने आधार के ?

तेस्रो आधारमा  शैक्षिक योग्यताअन्तर्गत न्यूनतम शैक्षिक योग्यता भए ५ अङ्क र माथिल्लो शैक्षिक योग्यता भए १० अङ्क भनेर तोकिएको छ ।  माथिल्लो शैक्षिक योग्यता पेसागत उत्कृष्टताको आधार कसरी हुन्छ ? के सर्टिफिकेटमा उल्लेखित अङ्क नै व्यक्तिको पेसागत उत्कृष्टता वा निकृष्टता जाँच्ने मापदण्ड हो ? के संसारसिद्ध तथ्य यही हो त ?

यस प्रसंगमा गान्धीको ‘थर्ड डिभिजन’लाई के भन्ने, उत्कृष्ट कि निकृष्ट ? आइन्साटाइन, बिल गेट्स वा थोमस एल्वा एडिसनको दृष्टान्त के हुन् ? आठ पढेका सिद्धिचरण उत्कृष्ट कि उनका कविता कण्ठ गरेका डिग्रीधारी उत्कृष्ट ? जो जो सफल शिक्षक भनेर प्रसिद्धि कमाएका छन्, के ती सबैले शैक्षिक योग्यताकै कारणले सफल भएका हुन् ? के न्यूनतम शैक्षिक योग्यता भएकोले पेसागत कार्यमा उत्कृष्टता हासिल गर्न सक्दैन ? उदाहरण जति पनि छन् त ।

चौथो आधारमा विशेष जिम्मेवारी अन्तर्गत जिम्मेवारी नलिएको भए ५ र लिएको भए १० अङ्क तोकिएको छ तर कुन कुन जिम्मेवारीलाई विशेष मान्ने कुनै विस्तृत खुलाइएको छैन । विशेष जिम्मेवारी लिनु मात्रै उत्कृष्टताको आधार हो कि जिम्मेवारी कति हदसम्म पूरा गर्यो वा गरेन भन्ने कुराले उसको कार्यकुशलतामा फरक पार्ने हो ? विद्यालयका जिम्मेवार पद कुनै पनि नछोड्ने तर काम भने सिन्को नभाँच्ने उत्कृष्ट हो कि, पदविनै चुपचाप जिम्मेवारी पूरा गरिरहने र नतिजा हासिल गराइरहने उत्कृष्ट हो ?   

पाँचौँ आधारमा प्रवद्र्धनात्मक कार्य शीर्षकअन्तर्गत शिक्षकले गरेका प्रवद्र्धनात्मक काम सङ्ख्या बढीमा ५ वटाको १० अङ्क तोकिएको छ ।  प्रवद्र्धनात्मक कार्य के सम्बन्धि ? शिक्षण सहजीकरण क्रियाकलाप सम्बन्धि ? कक्षाकोठा व्यवस्थापन सम्बन्धि ? सिकाइ सामग्री निर्माण सम्बन्धि? मूल्याङ्कन पद्धतिस म्बन्धी वा अरु कुनै ? कि शिक्षकले शिक्षणसँग व्यापार व्यवसाय वा कुनै धन्दाको प्रबद्र्धन गरेवापत बहादुरीको अङ्क पाउने हो ? कार्यालयमा उपरखुट्टी लाएर कक्षाकोठामा गरिएका प्रवद्र्धनात्मक कार्यको फेहरिस्त कसरी थाहा हुन्छ ? तथ्य जाँचको प्रक्रिया के हो ? 

छैटौँ आधारमा अध्ययन अनुसन्धानअन्तर्गत आफूले अध्यापन गर्ने विषयमा पछिल्लो तीन वर्षमा गरेका अनुसन्धान ३ सम्म भए ५ अङ्क र सोभन्दा बढी भए १० अङ्क तोकिएको छ । आफ्नो विषयमा पछिल्लो तीन वर्षमा गरेका अनुसन्धानका बारेमा कुनै राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय पत्रपत्रिका, जर्नल आदिमा छापिएका लेख रचना वा मान्यताप्राप्त प्रकाशित र अप्रकाशित प्रतिवेदनलाई आधार मानिने हो वा कार्यसम्पादन मूल्याङ्कन फरामसाथ संलग्न कार्यमूलक अनुसन्धानको प्रतिवेदनलाई आधार मानिने हो ? यदि पछिल्लोलाई आधार मान्ने हो भने त्यो अनुसन्धान कार्य सम्बन्धित शिक्षकको हो वा होइन भन्ने तथ्य जाँच गर्ने कि नगर्ने ?

सातौँ आधारमा सूचना तथा सञ्चार प्रविधिको प्रयोगअन्तर्गत सूचना तथा सञ्चार प्रविधिको प्रयोग गर्न नसक्ने भए शून्य अङ्क र आफूले मात्र जानेको तर कक्षाकोठामा प्रयोग नगरेको भए १० अङ्क र कक्षाकोठामा प्रयोग गरेको भए २० अङ्क तोकिएको छ ।  कुनै शिक्षकको सूचना तथा सञ्चार प्रविधिको प्रयोग सम्बन्धिको दक्षता जाँच गर्ने आधार के हो ? प्रयोगात्मक परीक्षणविना कसरी थाहा पाउने कि कुन शिक्षक प्रविधिमा कति दक्ष छ ? यही प्रयोजनको लागि पठाइएको निवेदन पनि त अरूको सहयोगमा मेल गरिएको हुन सक्छ । तथ्य जाँचको प्रक्रिया के हो ?

आठौँ आधारमा कक्षाकोठा व्यस्थापन शीर्षकअन्तर्गत नियमित गृहकार्य परीक्षण, मासिक जाँच र एकाइ जाँच जस्ता सूचक सबै प्राप्त भएमा १० अङ्क, कुनै दुई मात्र सूचक प्राप्त भएमा ५ अङ्क र कुनै पनि नभएमा शून्य अङ्क तोकिएको छ ।

कक्षाकोठा व्यवस्थापन भनेको के हो ? यसअन्तर्गत कुन कुन पक्षको व्यवस्थापन पर्दछ ? के के हुन् कक्षाकोठा व्यवस्थापनका रणनीतिहरू ? कक्षाकोठा व्यस्थापनमा कहाँबाट आयो, एकाइ जाँच र मासिक जाँच ? गृहकार्य परीक्षण, एकाइ परीक्षा, मासिक परीक्षासँग सम्बन्धित सूचकहरुको तथ्यको सत्यता  जाँच हुन्छ कि हुँदैन ? वास्तविक र कृत्रिम पत्ता लगाउने विश्वसनीय यन्त्र, संयन्त्र के छ ?

यदि यी सवालहरुको निराकरण हुँदैन भने केवल औपचारिकता पूरा गर्न आयोजना गरिने यस प्रकारका कर्मकाण्डी प्रतियोगितामा सहभागी हुनुको अर्थ र औचित्य छैन । स्वाभिमानी, निष्ठावान् र कर्मयोगी शिक्षकहरूले यस्ता रूढिग्रस्त आयोजनामा सहभागिता जनाएर खिन्न हुनुभन्दा उपेक्षाभावले अनदेखा जस्तो गर्नुमै हितकर हुन्छ ।

शिक्षक प्रोत्साहनको लागि पुरस्कार र दण्डको व्यवस्था अवश्य हुनै पर्छ । असलले इनाम पाउनै पर्छ र खराबले दण्ड भोग्नै पर्छ । यसमा दुई मत हुनै सक्दैन । तर त्यो कृत्रिम कागजी फेहरिस्तका आधारमा होइन, वास्तविक व्यवहार कौशलका आधारमा हुनुपर्छ । उत्कृष्ट छनोटको आधार बिन्ती पत्रमा होइन, कक्षाकोठामै खोज्न जानुपर्छ ।

 यद्यपि पोहोर पनि यस प्रकारको सूचना जारी गरिएको थियो र केही शिक्षकहरूलाई पुरस्कृत गरिएको खबर सामाजिक सञ्जालमा देखिएको पनि थियो । कोरोना कहरले लगातार दुई शैक्षिक सत्रदेखि सम्पूर्ण शैक्षिक, शैक्षणिक कार्यक्रम नै अस्तव्यस्त भइरहेको अवस्थामा ती शिक्षकहरूले सम्पादन गरेका कुन कुन कार्यलाई आधार मानियो होला ? लामो अवधि विद्यालय बन्द भएको बेला कुन गृहकार्य, कुन एकाइ जाँच, कुन मासिक जाँचलाई आधार मानियो होला ? के विषयमा कार्यमूलक अनुसन्धान गरिएको थियो होला ?

पुरस्कृत हुने शिक्षकहरूमध्ये कतिपयको स्कुलमा कम्प्युटर नै छैन । कतिपयलाई कम्प्युटरमा खासै दख्खल छैन, तैपनि सूचना प्रविधिको प्रयोगमा उत्कृष्ट उहाँहरूले के कस्ता नौला अभ्यासको सफल प्रयोग गर्नुभएकोले उत्कृष्ट हुनुभएको हो भन्ने बारेमा आम शिक्षकलाई किन जानकारी गराइएन ? अरू शिक्षकहरूलाई पनि उहाँहरूका ती उत्कृष्ट अभ्यासहरूलाई सिको गर्न किन नीति निर्देशन दिइएन ?

किनकि यो आयोजना शैक्षिक उन्नयनको वास्तविक उद्देश्य प्रेरित नभई असारे विकास देखाउने फगत पाखण्डी कर्मकान्ड थियो । शिक्षक सेवा आयोगले प्रत्येक शैक्षिक सत्रको अन्तमा ‘कासमू’ फाराम भर्न लगाउँछ । त्यस फाराममा उल्लिखित मूल्याङ्कनका आधार, विधि र प्रक्रियाहरू तथा व्यावाहरिक रूपमा हुँदै आएका विकृतिले ग्रस्त विसङ्गत अभ्यास हेर्ने हो भने झन वैराग लागेर आउँछ । यस प्रकारका विधि प्रक्रियाले न त शिक्षकको पेसागत अभिरुचिमा थप उत्प्रेरणा सिर्जना गर्दछन्, न त सम्बन्धित निकायप्रति आम शिक्षक वर्गको विश्वास नै कायम गर्न सक्छन् । बरु घृणा, आक्रोश र ग्लानि मात्र पैदा गर्दछन् ।

“कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन” भन्दै गीतावचन सिकाउने  कर्मयोगी र स्वाभिमानी शिक्षकका लागि यी पुरस्कार, यी पदवी, यी माला, यी खादा, यी स्वागत, यी सम्मान, यी पद, यी प्रतिष्ठा खालि देखावटी दुनियाँका आडम्बरी स्वाङ मात्र हुन् । उनीहरूलाई दुनियाँका झिलिमिली स्वाङले कुनै आकर्षण गर्दैनन् ।

आफ्ना प्रत्येक विद्यार्थीको मनमस्तिष्कमा आजीवन ‘एक असल शिक्षक’ को बिम्ब बनेर बाँच्न पाइयोस् भन्ने नै शिक्षकहरूको जीवनको मूल अभीष्ट हुन्छ । त्यसकै लागि उनीहरू हरक्षण निष्काम कर्म गरिरहेका हुन्छन् । यस्ता निष्काम कर्मयोगी शिक्षकलाई ‘पुरस्कारका लागि निवेदन देऊ’ भन्नु वास्तवमा प्रोत्साहन होइन, घोर अपमान हो ।

लेखक दीपेन्द्र माध्यमिक विद्यालय मानपुर, दाङका शिक्षक हुन् ।