आश्विन शुक्ल पक्षको प्रतिपदादेखि नवमीसम्मलाई नवरात्र वा नौरथा भनिन्छ । यसपछि अर्थात् नवमीपछि आउँछ, विजया दशमी अर्थात् दसैँ । नवरात्रमा देवी दुर्गाको पूजाअनुष्ठान गरिन्छ । नवरात्रका नौ दिनमा देवी आफ्ना नौवटा स्वरूपमा प्रकट हुन्छिन् भन्ने ...
(प्रेरक प्रसङ्ग : ५ पुस २०७१ को कान्तिपुरमा प्रकाशित डा. पाण्डेको अन्तर्वार्ता) पत्रकार एक प्रकारको न्यायाधीश हो । प्रसङ्ग पीत पत्रकारको होइन, आलोचनाशील र सत्यनिष्ठ पत्रकारको हो । यस्तो...
या देवी सर्वभूतेषु बुद्धिरुपेण संस्थिता नमतस्यै नमतस्यै नमतस्यै नमो नमः... आज घटस्थापना ! लोक भाषामा, नौरथाको पहिलो दिन ! दुर्गा भवानी माताको पूजापाठ गर्ने वा नगर्ने जो हुन्, दसैँको...
नौ दिनसम्म देवीको पूजा आराधना र स्तुति गरी दशौँ दिन देवीको विसर्जन गरी टीका, प्रसाद ग्रहण गरेकाले नव दुर्गा वा दसैँ भनिएको हो । यो नव दुर्गा वा दसैँ पहिला...
घण्टीलाई प्रतीक र खास पात्र बनाएर कोरिएका कलाकार उमेश श्रेष्ठका चित्रहरू भर्खरै (८ देखि २९ सेप्टेम्बर) सिद्धार्थ कला दीर्घामा प्रदर्शन गरियो । ‘फ्रम मन्डेन फ्रिक्सन टु सेल्फ फ्लो’ नाम दिएर...
नेपालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा भारतका समाजवादी नेता जयप्रकाश नारायण तथा डा. राममनोहर लोहियाको योगदान महत्त्वपूर्ण छ । १०४ वर्षे निरङ्कुश राणा शासन समाप्त गरी प्रजातन्त्र स्थापना गर्न भारत प्रवासमा रहेका विश्वेश्वरप्रसाद...
‘साधना गर्न पाउँदा मेरोे आत्माले आनन्द महसुस गरेझैँ लाग्छ, अनि श्रोताका लागि गाउन पाउँदा यो भौतिक शरीरसहितको मनले आनन्द लिन्छ,’ दुई साताअघि राग स्टुडियोमा भेटिएका लोकप्रिय गायक शिव परियारले भने...
“ए, स्वर्ग जानबाट वञ्चित अपुता हो ! म तिम्रै छोरा हुँ– बाँच्न जन्मेको मान्छे । मलाई स्नेहको थाङ्नामा बेरेर मेरो निराशाको सर्दी हुर्काइदेऊ ! मलाई आनन्दको छाया होइन जीवनको माया...
४७ वर्षअघि आजकै दिन (१६ असोज २०३३ मा) नेपाल प्रहरीले पहिलो सफल हिमाल (टुकुचे) आरोहण गरेको थियो । नेपालका उत्तरी सिमानामा पर्ने विश्वकै रमणीय हिमशृंखलाका विभिन्न चुली–चुचुराको आरोहण गर्न...
विवाहिता हेमालाई प्रेमपत्र लेखिरहने एउटा किशोरले अन्ततः खाली कागजको पाना पठाउँछ । भनिन्छ, जहाँ पुगेर शब्दहरू अर्थहीन हुन्छन् त्यहीँबाट प्रेम सुरु हुन्छ तर प्रेमलाई विवाहले बलात्कार गर्दै आइरहेको समाजमा प्रेमको...
नेपाली प्रगतिशील साहित्यिक–सांस्कृतिक आन्दोलनलाई नेतृत्व गर्ने सारथीहरूको उद्गम संस्थाका रूपमा रहेको ‘राल्फा’बारे प्रायः नेपाली वामपन्थी वाङ्मय मौन रहेको पाइन्छ । पारिजात, मञ्जुल, रामेश, रायन, अरिम, निनु चापागाईंजस्ता प्रगतिवादी सांस्कृतिक–साहित्यिक हस्तीहरू...
सन् १९५६ अक्टोबर १, आजैको दिन ६७ वर्षअघिको ऐतिहासिक नेपाल–चीन मैत्री घटनालाई भावपूर्ण रूपले सम्झँदा गौरवान्वित भएको छु । पुष्पलालकै अग्रसरताबाट ‘चीन भमणको रोमाञ्चकता’ र ‘सोभियत सङ्घसँग चिनारी’ को अनुभव...
आन्तरिक सजावट (इन्टेरियर डिजाइन) मा कला समायोजनको विषयलाई लिएर भदौ २४ गते (२०८०) राजधानीस्थित ‘इन्टेरियर डिजाइनर्स एसोसिएसन अफ नेपाल (आइडिया नेपाल)ले गोष्ठी गर्यो । लाजिम्पाटस्थिट होटल र्याडिसनमा भएको गोष्ठीमा आइडिया...
लिङ्गो ठड्याएर अर्थात् ‘इन्द्रध्वजोत्थान’ गरेर सुरुवात गरिने इन्द्रजात्रा लिङ्गो ढालेपछि सकिन्छ । लिङ्गोमा ध्वजापताका रहने भएकाले लिङ्गो ठड्याउनुलाई ‘इन्द्रध्वजोत्थान’ भनिएको हो ।इन्द्रजात्रा विशेषतः देवराज अर्थात् देवताका पनि राजा इन्द्रसँग सम्बन्धित...
‘बरालीजीलाई मैले २०२८ सालदेखि चिन्छु । त्यतिबेला आइएससी पढ्दै गरेको म बिदामा घर गएको थिएँ । मलाई कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्य उहाँले नै बनाउनुभएको हो । हुन त त्यहाँ रूपलाल विश्वकर्मा...
छिटफुट रूपमा जनगीत लेखन र गायन २००७ सालअघि नै सुरु भएको पाइए पनि समाजमा व्याप्त शोषण, अन्याय, विकृति र विसंगतिविरुद्ध समूहगत रूपमा विद्रोहका गीत गाउने श्रेयचाहिँ २०२४ मा स्थापित ‘राल्फा...
जब काजीबाट बलात्कृत भएकी दमिनी भीरबाट हामफालेर आत्महत्या गर्छे, तब सहनाई ढल्छ । यो दृश्यविधानले विम्बात्मक रूपमा यही भन्छ — त्यो सहनाईको आधार थिई दमिनी । मञ्चको पछिल्लो कुनामा...
गएको अगस्तको २४ देखि ३० सम्म सिद्धार्थ कला दीर्घामा ‘अमालगम’ शीर्षकको र जुलाई २७ देखि अगस्त २७ सम्म नेपाल आर्ट काउन्सिलमा हिमालयन आर्ट फेस्टिभल (प्रदर्शनी) गरियो । कलाका सबै...
मैले गाउने गीत पहाडको हैन, हिमालको हैन हैन हैन लेकै फूल्ने लाली गुराँसको आकाशमा डुलिहिँड्ने बादलको हैन... । २०२७–२८ सालतिर पूर्वी पहाडी जिल्लामा गरिएकोे लामो गीतियात्राको सिलसिलामा तेह्रथुमको आठराई...
ऊ बाँसझ्याङका फुर्कामा टाँड बनाएर बास बस्छ रे । ऊ वैरीका आँखा छल्दै भदौरे भेल उर्लिएको तमोर नदीमा झ्वाम्मै हाम्फालेर उम्किन्छ रे । सात दिनको बाटो एकै दिनमा हिँडिभ्याउँछ रे...
मलाई लाग्छ, सबैका बुवा एक आदर्श पात्र हुन् । मेरो पथप्रदर्शक, मेरो प्रगतिको कारक, मेरो आइडल, मेरो सर्वश्व, मेरो पृथ्वी, मेरो ब्रह्माण्ड सबै थोक हो बुवा । मेरो बुवा...
काठमाडौँ । पूर्वप्रधानमन्त्री तथा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको बाल्यकालको नाम ध्रुव थियो । पाँच वर्षको उमेरमा ध्रुवको शिक्षारम्भ भयो । एक दिन उनका बुवा मोहनप्रसाद कतैबाट आएर सोधे, ‘के...
‘बीपीले जटिल पात्रहरूको सिर्जना गरेका छन् आफ्ना लेखनमा । ती सबै पात्रभन्दा जटिल पात्र बीपी स्वयंं हुन् । आत्मकथाको अन्तिम पंक्तिमा उनी के भन्छन् भने अध्यात्ममा म रहस्यवादी हुँ ।...
लेखक, साहित्यकार तथा पत्रकारको परिचय बनाएका हरि अधिकारीको एउटा फरक पाटो छ, सरकारी जागिर । उनकै भाषामा त्यो जागिर ‘राजाको सिन्दुर’ थियो, तर उनले लगाएको ‘राजाको सिन्दुर’ राजनीतिक र सांस्कृतिक...
भारतबाट ‘न्युरो–इन्टरभेन्सन’सम्बन्धी अध्ययन गरेर फर्केपछि डाक्टर सुवास फुयाँलले भन्न थाले — मैले एनुरिजम (दिमागको नसा फुलिएर फुट्ने रोग), ब्रेन ह्यामरेज र मस्तिष्कघातको उपचार चिरफार नगरी गर्छु । सुरुमा भर्खरको केटो...
कृष्णजन्माष्टमीलाई थारु समुदायमा अष्टिम्की भनिन्छ । अष्टिम्की शब्दको उत्पत्ति अष्टमी र टीका दुई शब्दबाट भएको हो, जसको अर्थ भदौ महिनाको अष्टमी तिथिमा कान्हा जन्मेकाले उनलाई टीका लगाउनु भन्ने हुन्छ । ...
मोटो मशाल र चौथो महाधिवेशन एक भएर एकता केन्द्र बनेपछि पार्टीमा लामाजीको उपस्थिति र क्रियाशीलता औपचारिक मात्र बाँकी रह्यो क्यार ! कम्तीमा पनि बाहिरबाट पर्यवेक्षकका आँखाले हेर्दा देखिएको आखिर त्यस्तै...
भुईंभरि पात, बीचमा काठको एउटा सानो मेच अनि मेचमाथि ह्यान्डबुक, ह्यान्डबुकभित्र उनैले लेखेको एउटा कविता पनि । भित्ताभरि खाली फ्रेमसहितको क्यानभास । कतै केही पात टाँसेर चिटिक्क परेको फ्रेमसहित भित्तामा...
यही भदौ ६ गते मन्त्रीपरिषद्को बैठकले गायक जेबी टुहुरेलाई मरोणपरान्त ‘जनगायक’ उपाधिले विभूषित गर्यो । जनताका दुःख, पीडा र सङ्घर्षहरूका गाथा गाउने गायक नै जनगायक हुन् । टुहुरे आजीवन जनताका...
काठमाडौं । तेस्रो पटक प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले पहिलो निर्णय नै सुशासन, सेवा प्रवाह र आर्थिक समृद्धिका लागि सरकार प्रभावकारी ढंगले अघि बढ्ने भनेर गरेका थिए ।...
बत्तीस सालको कुरा हो । म कीर्तिपुरमा एकवर्षे बीएड तालिम लिँदै थिएँ । झापामा झोक्की तन्नेरीहरूले खुकुरी उठाएपछि त्यस घटना प्रक्रियाको चरित्रलाई लिएर झापाली र चौथो महाधिवेशनपन्थी माझ चर्को भनाभन...
अजिरकोट गाउँपालिका– ५, गोर्खाका प्रदीप देवकोटा हाल त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि)को भूगर्भशास्त्र केन्द्रीय विभागमा जनरल जिओलोजी (एमएससी जिओलोजी) अन्तर्गत स्नातकोत्तर फोर्थ सेमेस्टरमा अध्ययनरत छन् । बायोलोजी लिएर प्लस टु गरेका...
थारू समुदायमा विभिन्न चाडपर्व छन् । अहिले माघ (माघी) लाई नयाँ वर्षको रुपमा मान्न थालिएको छ । नभए पहिले पुर्खाहरुले गुरहीलाई वर्षको पहिलो चाड मान्थे । यसबारे एउटा भनाई छ,...
काठमाडौँ । पछिल्लो समय रिपोर्टिङका सन्दर्भमा केही भूगर्भशास्त्रीसँग संवाद गर्दा सबैको एउटै स्वर सुनियो — प्रत्येक स्थानीय तहमा वा चार–पाँचवटा स्थानीय तह हेर्ने गरी एउटा भूगर्भशास्त्रीलाई सरकारले खटाउनुपर्छ । दीर्घकालीन...
पहिलो विश्वयुद्धलगत्तै देखापरेको ‘अतियथार्थवादी कला’ (सर्रियलिस्ट आर्ट) लाई परिवर्तित मानव समाजको अवस्था, सोच आदिको प्रतिविम्बका रूपमा पनि हेर्ने गरिन्छ । त्यतिबेला परिवर्तित समाजको प्रत्याभूतिका रूपमा कला, साहित्य, नाटक लगायत कैयौँ...
काठमाडौं । २०४६ मा बहुदलीय प्रजातन्त्र पुनर्स्थापनापछि नेपालमा राजनीतिक दल खोल्ने प्रतिस्पर्धा तीब्र गतिमा अगाडि बढ्यो । ३० वर्षे निरंकुश पञ्चायती शासनकालमा दलहरूमाथि प्रतिबन्ध लागेको थियो । २०४७ को संविधानले...
यो लेखले नेपालकको शिक्षामा मैथिली भाषाको भूमिकाको विश्लेषण गर्ने प्रयास गरेको छ । मैथिली भारतीय आर्यभाषा परिवारको एउटा स्वतन्त्र र सम्पन्न भाषा हो । यो भाषा विशेष गरेर दक्षिण एसियाका...
काठमाडौँ । हाम्रा दुई नदी (सुनकोसी र सुनसरी) जसको नाममै ‘सुन’ शब्द जोडिएको छ । बझाङमा एउटा खोलाको नाम छ, सुनीगाड । रोल्पामा एउटा छहराको नाम छ, सुनछहरी । कृष्णप्रकाश श्रेष्ठको...
तत्कालीन सोभियत युनियन सरकारको सहयोगमा २०२१ सालमा वीरगन्जमा ‘कृषि औजार कारखाना’ स्थापना भएको थियो । यस कारखानाले गुणस्तरीय फलामे हलो, पेडल थ्रेसर, मकै छोडाउने मेसिन, ह्विल ब्यारो, गहुँ चुट्ने थ्रेसर,...
नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनका धेरैजसो नेतासँग मेरो नजिकको आइजाइ र हिमचिम न हिजो थियो, न आज छ । तैपनि मेरा एकाध भेट प्रायः सबैजसो नेतासँग भएका छन् । कसैसँग सडकका जुलुसमा,...
काठमाडौँ । देशको आर्थिक विकास र समृद्धिका लागि आशा र अपेक्षा गरिएको एक क्षेत्र हो, खनिज पदार्थको उत्खनन । सरकारले यस क्षेत्रमा बर्सेनि सरदर ६० करोड लगानी गर्दै आएको छ,...