रातोपाटी स्पेसल

‘तिम्री स्वास्नी र म’ का कथाकारलाई सम्झँदा...

नेपाली साहित्य क्षेत्रका चर्चित व्यक्तित्व हुन् मनु ब्राजाकी । ‘तिम्री स्वास्नी र म’ ब्राजाकीको चर्चित कथा हो । यो कथालाई शीर्षक बनाएर उनले कथासङ्ग्रह नै प्रकाशित गरे । त्यो सङ्ग्रहले...

पाका कलाकारका चित्रले इतिहासमा ठाउँ खोज्दा...

यसपल्ट केही पाकी कलाकार निर्मला जोशीको बारेमा केही लेख्न संयोग मिलेको छ । आममान्छे तथा कला क्षेत्रले नै बिर्सिसकेकी कलाकार अचानक झुल्किइन् । नेपालको समसामयिक महिला कलाकारको इतिहास हेर्दा पनि...

एसियाड खेल्ने सहोदर दाजु–बहिनी भन्छन्, ‘कराते हाम्रा लागि नशा हो’

काठमाडौँ । राष्ट्रको जर्सी लगाएर ओलम्पिक, एसियाली खेलकुदजस्ता ठूला प्रतियोगिता खेल्नु कुनै पनि खेलाडीको सपना हुन्छ । यसका लागि खेलाडीले वर्षौ खेल मैदानमा पसिना बगाएका हुन्छन्, निरन्तर कडा परिश्रम गर्छन्...

बाघको स्वभाव र संसार : कस्तो बाघले मानिसलाई आक्रमण गर्छ ?

मानिसले शक्तिशाली व्यक्तिकै कथा बनाउँछ, इतिहास लेख्छ । मानिसका कथा र संस्कृतिसँग जंगलको शक्तिशाली जनावर बाघ कहिलेदेखि जोडिँदै आयो ? यसको यकिन इतिहास वा मिति पाउन सकिँदैन । हिन्दु...

नाटक ‘चक्र’ : घिउदेखि महीसम्म, गन्धदेखि ध्वनिसम्म...

बाहिरी दृश्य नदेखिने गरी आँखामा कालो चस्मा (वेल्डिङ चस्मा) लगाइदिएर घिउ र खुदो खुवाइयो । अन्त्यमा आँखाको चस्मा निकाल्न लगाई मही खान दिइयो र नाटक चक्र (द ह्विल) सकियो । ...

थियटरले सिकायो अभिनय, सानो पर्दाले बनायो चर्चित

फिल्म र थियटरमध्ये कुन रोज्नु हुन्छ ? यस प्रश्नमा प्रायःको रोजाई फिल्म हुन्छ । किनकि नाम, दाम जो छ फिल्ममा । अभिनेता कमलमणि नेपाल भने आफू थियटर रोज्ने बताउँछन् ।...

पुष्पलाल : स्वनामधन्य क्रान्तिकारी परिव्राजक

पुष्पलाल श्रेष्ठ कुनै महत्त्वाकाङ्क्षा नराखीकनै एउटा खास राजनीतिक अभियानको अर्थात् नेपाल कम्युनिस्ट आन्दोलनको केन्द्रविन्दु बन्न पुगेका व्यक्तित्व हुन् । नेपालमा कम्युनिस्ट आन्दोलनको इतिहासको एउटा निर्णायक समयमा आफ्नो भावावेशलाई नियन्त्रण गर्न...

‘द मेल्टिङ इमोसन’ : बुढीआमा पग्लिँदै छन्...

विदेश गएको छोरो फर्कने आशाले जर्जर बनेकी आमाको ‘द मेल्टिङ इमोसन’ नामक एउटा मार्मिक चित्र । यो चित्रमा स्पष्ट रूपमा बुढीआमाका आशा पग्लिँदै गरेको दृश्यावलोकन हुन्छ । फर्कन्छ भन्ने विश्वास...

अञ्जु पन्त : आवाजकी अमृततरङ्गिणी अर्थात् आवाजकी नदी

मनकुमारी योञ्जन पन्तले माइतीघर फर्कने फुर्सदै पाइनन् । माइतीघर र उनीबीच दुःखको पहाड तेर्सियो, स्वर्गै लाग्ने माइतीघर कतै पर छेलियो । तेह्रथुमको छातेढुंगाकी मनकुमारीको बिहे काठमाडौं फर्पिङका जय पन्तसँग...

‘ट्रान्जिट’ : एक निर्देशकको एक मायावी अभिनेत्रीसँगको प्रेम

मञ्चको पल्लो कुनामा पर्दाभित्र स्त्री पात्र चलमलाउँछिन्, जसलाई दर्शकले छायाको रूपमा देख्न सक्छन्, यही छायापात्र मञ्चमा अर्थात् नाटक निर्देशक मानव शास्त्रीको मानसपटलमा उत्रिएपछि नाटक ‘ट्रान्जिट’को कथा अगाडि बढ्छ । ...

समले चिहाएको सन्ते दमाईको ‘चिसो चुह्लो’

बालकृष्ण सम नेपाली साहित्यमा परिष्कारवादी धाराका उत्कृष्ट कवि हुन् । उनका धेरै कविता तथा नाटक राष्ट्रभक्तिले ओतप्रोत छन् । नाटक र कविता सिर्जनामा सबैभन्दा बढी कलम चलाएका समले कवितामा विधामा...

बीपीको व्यक्तित्व र व्यवहारलाई फर्केर हेर्दा...

२०७२ वैशाखको भुइँचालोपछि विश्वश्वरप्रसाद (बीपी) कोइरालाका अनेकन् राजनीतिक एवं साहित्यिक कृतिहरू पुनः अध्ययन गर्दा उनको जीवनयात्राको सम्बन्धमा नयाँ ढङ्गले विचार गर्नुपर्ने बोध भएको थियो, ८२ वर्ष नाघेको मलाई । ...

नेपालमा खनिज उत्खननको नालीबेली

काठमाडौँ । हरिप्रसाद तिम्सिनाको ज्ञानेश्वरस्थित घरको आँगनमा ६० किलोको क्वार्ज (स्फटिक) राखिएको छ । यो क्वार्ज उनले २०७१ सालमा संखुवासभाको सभापोखरीस्थित क्वार्ज खानीबाट ल्याएका हुन् । ‘त्यतिबेला मैले त्यहाँको...

पशुपन्छीका पहिचान नभएका रैथाने नस्ल कति छन् ?

काठमाडौँ । सात वर्षअघि (२०७३ सालमा) कास्की ढिकुरपोखरीका आमोद दाहालले पशुपक्षीका रैथाने नस्लको संरक्षण र संवद्र्धनका लागि परमादेशको आदेश माग गर्दै सरकारलाई विपक्षी बनाएर सर्वोच्च अदालतमा रिट निवेदन दिएका थिए...

कुसुन्डा भाषा संरक्षणका एक्ला अभियन्ता

काठमाडौँ । २०७८ सालको जनगणनाअनुसार नेपालमा सबैभन्दा कम बोलिने भाषाको सूचीमा कुसुन्डा रहेको छ । तथ्याङ्कअनुसार २३ जना वक्ता भनिए पनि कुसुन्डा भाषा लगभग लोप भएको भाषा हो । किनकि...

विश्वका चार सभ्यता, प्रभुत्व कसको ?

परम्परागत रूपमा पश्चिमी गोलाद्र्धमा प्रयोग गरिए अनुसार ‘पूर्व’ र ‘पश्चिम’ शब्दहरूले यी दुवै कुनै न कुनै रूपमा समान महत्त्वका छन् भन्ने बुझ्न सकिन्छ । यद्यपि पूर्व र पश्चिमको अवधारणा १९औँ...

प्रचण्डसँग सीताले रुँदै गरेको त्यो वाचा

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ पत्नी सीता पौडेल दाहालको बुधबार (२७ असार) बिहान निधन भयो । जीवनको आधा शताब्दीभन्दा बढी (५४ वर्ष दुई महिना) सीता–प्रचण्डको सहयात्रा रह्यो । २०२६ वैशाख...

सीता दाहाल भन्थिन् : मलाईभन्दा पनि उहाँलाई केही भइहाल्यो भने के होला ?

प्रधानमन्त्री तथा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र) का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’की जीवनसंगिनी तथा पार्टी केन्द्रीय सल्लाहकार सीता दाहालको बुधबार बिहान निधन भएको छ । वि.सं. २०११ असार २१ गते...

भीमशमशेरले कुलदेवता ‘ललितादेवी’को नाममा बनाएको क्याम्प र जग्गाको कथा

पछिल्लो समय चर्चामा रहेको ‘ललिता निवास जग्गा प्रकरण’को कथा राणा प्रधामन्त्री भीमशमशेर र उनका कुल देवता ‘ललितादेवी’सँग जोडिएको छ । काठमाडौं महानगरपालिका ४, बालुवाटारमा पर्ने जग्गाको कथा हो यो ।...

नेपालको सबैभन्दा ठुलो त्रिवि केन्द्रीय पुस्तकालय : जहाँ पढ्ने विद्यार्थीको भीडले कुर्सी पाउनै गाह्रो (भिडियो)

काठमाडौँ । नेपालको सबैभन्दा ठुलो पुस्तकालय हो, त्रिवि केन्द्रीय पुस्तकालय । काठमाडौँको कीर्तिपुरस्थित त्रिभुवन विश्वविद्यालय परिसरमा रहेको यो पुस्तकालय त्रिभुवन विश्वविद्यालयसँगै २०१६ सालमा स्थापना भएको थियो । पुस्तकालयमा सङ्कलित पुस्तकको...

निगममा कार्यकारी निर्देशक बनेपछि खड्काले कमाएका थिए १७ करोडभन्दा बढी

काठमाडौँ । नेपाल आयल निगमका तत्कालीन कार्यकारी निर्देशक गोपाल बहादुर खड्का अन्ततः भ्रष्टाचारी ठहर हुँदै बिगो जफत र ९ करोड १९ लाख रुपैयाँ जरिवाना हुने फैसला भयो । असार १५...

८० को हाराहारीमा हिँड्दै गरेका कलाकारको रङसँगको ‘अन्तर्सम्बन्ध’

भर्खरै एक ऐतिहासिक कला प्रदर्शनी नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानको सानो कला कक्षमा भयो, ‘अन्तर्सम्बन्ध — २०८०’ नाम दिएर । असार ३ गते शुभारम्भ भई एक सातासम्म चलेको प्रदर्शनीमा नेपाली...

८२ वर्षअघि आजकै दिन योगमायासहित ६८ जनाले अरुण नदीमा किन फाल हाले ?

आजकै दिन अर्थात् वि.सं. १९९८ असार २२ गते एकादशी तिथिमा ६८ जनाले अरुण नदीमा जलसमाधि लिएका थिए, जसको नेतृत्व योगमाया न्यौपानेले गरेकी थिइन् । यो उनीहरूको विद्रोह थियो । ...

प्रधानमन्त्रीको अभिव्यक्तिपछि चर्चामा रहेका प्रितम सिंहले काठमाडौंमा ट्रक भित्र्याएको कथा

यतिखेर लेखक किरणदीप सन्धुद्वारा लिखित पुस्तक रोड्स टु द भ्याली : द लिगेसी अफ सरदार प्रितम सिंह इन नेपाल’ चर्चा छ । कारण, यस पुस्तकको विमोचन गर्दै प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल...

रबिन तामाङ : रक एण्ड रोलमा ‘क्रान्ति’ ल्याउने ‘इन्जिनियर’

रबिन एण्ड द न्यु रेभोलुसनका फ्रन्टम्यान रबिन तामाङ मंगलबार बेलुका बुढानीलकण्ठ–५ चिसेनीस्थित आफ्नै घरमा मृत भेटिए । उनको शव पोस्टमार्टमका लागि त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगन्जमा लगिएको छ । पोस्टमार्टम रिपोर्टपछि...

‘गिरिजाबाबुले ‘मलाई राष्ट्रपति बनाइदेऊ’ भनेर कसैलाई कहिल्यै भन्नुभएन’

काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालाको आज १०० औं जन्मजयन्ती । नेपालको राजनीतिमा उनको योगदानको चर्चा सबैजसो दलका नेताहरुले गर्ने गर्दछन् । किनकि २०४६ सालको जनआन्दोलनपछिको राजनीतिक परिवर्तनदेखि...

‘... अनि मलाई गिरिजाबाबुले राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउनुभयो’

काठमाडौं । गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई नेपाली राजनीतिमा लोकतान्त्रिक आन्दोलनको योद्धाका रुपमा चिनिन्छ । २०४६ सालको जनआन्दोलनपछिका दुई दशक नेपालको राजनीतिको केन्द्रमा रहेका उनी चार पटक प्रधानमन्त्री बने । २०६२/०६३ को जनआन्दोलनमा...

‘मान्छे मात्र होइन, भवन पनि बूढो हुन्छ !’

काठमाडौँ । माइतीघरबाट थोरै उत्तर लागेपछि पुरातत्त्व विभागको कार्यालय भवन आउँछ । पुरातत्त्व विभागको त्यही भवन छेउबाटै सुरु हुन्छ, सिंहदरबारको दक्षिण गेटतर्फ जाने सडक । अनि, पूर्वतर्फ सोझिएको त्यही सडकलाई समाएर...

सर्वोच्चले भन्यो– अनिश्चित ढिलाइ न्यायमा गम्भीर विचलन हो

काठमाडौँ । सर्वोच्च अदालतले तयार पारेको फरक मुद्दा व्यवस्थापन सम्बन्धी दिग्दर्शन, २०७६ अनुसार जिल्ला अदालतमा तीन मार्गबाट मुद्दाको फैसला गर्नुपर्ने हुन्छ । दिग्दर्शन अनुसार सरल मार्गका मुद्दा बढीमा ६ महिना,...

धानको कथा : २०१५ सालको चुनावपछि धानको निर्यात ह्वात्तै बढ्यो

‘भात खानु’भो ?’ हामीकहाँ बोलीचालीमा व्यापक प्रयोग हुने वाक्य हो यो । सामान्यतः पानीमा चामल पकाएर सितैसिता बनाइयो भने त्यो भात हुन्छ तर हामीले भोजनको पर्याय बनायौँ भातलाई । त्यसैले...

तुलसी रोप्ने परम्परा र हाम्रो विश्वास

आज हरिशयनी एकादशी । आषाढ शुक्लपक्षको एकादशीलाई हरिशयनी एकादशीका रूपमा मानिँदै आएको छ । यस दिन नेपाल, भारतलगायत विश्वका प्रायः सबै हिन्दु धर्मावलम्बीहरूले घरघरमा तुलसीको मोठ बनाएर तुलसी रोप्ने र...

हिउँभन्दा चिसो : यस्तो डाक्टर, जसले गुडियाको उपचार गर्छ

बच्चाको उपचारका लागि डा. सिद्धान्त आचार्य कर्णाली भेगका गोपी नेपालीको घरमा पुग्छन् । जहाँ दुई–चारवटा घरले बनेको एउटा गाउँ छ, तर गोपीको बाहेक अरु घर रित्ता छन् । गोपी जागिरका...

कोराघाट : सरकार मर्‍यो, देश कोरामा छ

झुपडीको प्रतीकस्वरूप सेतो रंगको पर्दा मञ्चमा ठड्याइएको छ । पर्दाको ठीक अगाडि देवनागरी लिपिका अक्षर झुन्ड्याइएका छन् — कोराघाट । प्रकाशका माध्यमबाट ती अक्षरको छाया पर्दामा पारिएको छ । झुपडी...

एकान्त झाडीमा डुङ्गा चिया घर अर्थात् ‘झाडी आर्ट’

थोत्रो डुङ्गा अस्तव्यस्त रूपमा त्यसै फालिएजस्तो देखिन्थ्यो, तर यसमाथि चढ्न र बस्न भने सकिन्थ्यो । त्यो डुङ्गाभित्र एउटा सानो टि–टेबल राखिएको थियो । दुवैतिर बस्न मिल्ने किसिमका स–साना मुढा र...

‘प्रगतिशीलताका नाममा गैरप्रगतिशील दृष्टिकोण आजको गम्भीर कमजोरी हो’

भनिन्छ, देश, काल र परिस्थितिले कविहरु जन्माउँछ । पञ्चायती व्यवस्थाले जन्माएका कविमध्ये एक हुन्, साहित्यकार डा. अमर गिरी, जो लामो समयदेखि प्रगतिशील साहित्यका क्षेत्रमा समर्पित छन् । २०१६ सालमा...

सिक्किम विलयको कथा

लेन्डुप शब्द विशेषगरी दक्षिण एसियामा घृणित र अपमानित बनिसकेको छ । विदेशीले गरेको ग्रान्ड डिजाइनमा आधारित भई स्वाधीन, स्वतन्त्र र सार्वभौमसत्ता सम्पन्न मुलुक विदेशीलाई सुम्पने नाम हो, लेन्डुप । जनमतको...

जानकी : वाल्मीकिले रामलाई अयोध्यामा जन्माउनु र मिथिलाकी सीतासित विवाह गराउनु साहित्य मात्र हो ?

हिन्दी फिल्म ‘आदिपुरुष’मा ‘जानकी भारतकी छोरी हुन्’ भन्ने आशयको संवाद रहेको भनी यतिबेला नेपालमा चर्को आलोचना भइरहेको छ । संघीय राजधानी रहेको महानगरका मेयर बालेन शाहले उपरोक्त संवाद नसच्याएसम्म महानगरका...

पश्चिम तराईमा पानी पार्ने ‘गैया बेहर्ना’ : साँच्चिकैको वर्षात‍्‍पछि खुशीयाली !

धनगढी । असार ३ गते कैलालीको कैलारी गाउँपालिका–६ बनकट्टाका स्थानीय महिलाहरूले सोही वडास्थित बेनौलीकी करिब ७० बर्सिया समुन्द्रीदेवी थरूनीलाई ‘बन्दी’ बनाए । पुरुषको पोसाक लगाएका करिब ३ सय महिलाको समूहले समुन्द्री...

काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरलाई सांस्कृतिक नगर बनाउन समुदायलाई तलब–भत्ता !

पछिल्लो समय भारतमा विकसित दुईवटा घटनाक्रमले नेपाली नागरिकलाई तरंगित बनायो : पहिलो, उसले आफ्नो नयाँ संसद् भवनमा राष्ट्रियता, धार्मिकता, सांस्कृतिक पहिचान र ऐतिहासिकता झल्काउने केही प्रतीक (चिह्न) राख्यो, तीमध्ये एक हो —...

‘शक्ति - दी पावर’ : त्यसपछि खेलाडी उत्पादनमा होमिए

भैरहवा । केही दिनअघि भैरहवामा एक क्रिकेट रंगशाला र क्रिकेट एकेडेमीको शिलान्यास गरियो । शिलान्यास समारोहमा शक्तिप्रसाद गौचन मञ्चमा आसीन थिए — उही चिरपरिचित मुस्कानका साथ तर फरक भूमिकामा । ...

राजधानीमा साप्ताहिक हाटबजारको अभ्यास : जहाँ लगेर किसानले बेच्छन् रैथाने उत्पादन