विचार/दृष्टिकोण

होमस्टे : ग्रामीण विकासको औजार

विश्वमा भइरहेको आर्थिक असमानतालाई न्यूनीकरण गर्न विभिन्न देशहरूमा विभिन्न छलफल, सेमिनार, अन्तत्र्रिmया तथा गोष्ठी भइरहने गर्दछन् । आजका अर्थशास्त्रीहरूको सम्भाव्यता र चुनौती पनि यसैसँग जोडिएर आएको छ । आर्थिक विपन्नता...

प्रदीप गिरि स्वर्गमा पुगेपछि.....

बागमतीको किनारमा मेरो पञ्चभौतिक शरीर पाँचै तत्वमा विलीन हुँदै खरानी बनिरहेको थियो । त्यसबेला बिहानी हुँदै थियो । यमदूतहरु आएर मेरो भौतिक शरीर लिएर गए । यमराजको दरबारमा पुग्दा त्यहाँ...

गलत संवैधानिक व्यवस्थाले देश संकटग्रस्त

संविधान सभाबाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापनापछि पनि देशले सही दिशा लिन सकेको छैन । लामो द्वन्द्व र संक्रमणकालबाट गुज्रेको नेपाल फेरि पनि अन्यौलग्रस्त नै छ । संविधान निर्माणपछि देशमा राजनीतिक...

कृषिवस्तुको आयातले नेपाली रकम ‘झ्वाम्मै’

नेपालको आर्थिक समृद्धिका तीन आधार भनेको कृषि, पर्यटन र जलसम्पदाको विकास नै हो । जलवायूको विविधता, भूगोल र प्रकृतिको विविधताले कृषि उत्पादनको विपुल सम्भावना छ यो देशमा भनिन्छ । तर...

ऋषिपञ्चमीको रहस्य : स्त्रीले कुकुर्नी भई जन्मने चिन्ता गर्ने कि ज्ञानतर्फ अग्रसर हुने ?

भक्तपुरको दुवाकोटमा बस्दै आएकी जुनु घिमिरेले १० वर्षको उमेरदेखि तीजमा व्रत बस्न थालेकी हुन् । धनकुटा माइत भएकी ४० वर्षीया घिमिरेले सानैदेखि घरमा आमा, हजुरआमा, बडीआमाहरू, दिदीहरू व्रत बसेको देखिन्...

सामाजिक सञ्जालमा चर्किँदो द्वन्द्व

आजको विश्व मानव समाज विगतमा जस्तो टाढा, ढिलो र बेखबर छैन । विद्युतीय सञ्चार माध्यममार्फत पलभरमै सबैखाले सूचना लिन–दिन सकिन्छ । यसका लागि सबैभन्दा छिटो र सजिलो माध्यम भनेको सामाजिक...

अग्निपथ : राजनीतिकरण गर्ने कि वार्षिक ८२ अर्बको रेमिटेन्स गुमाउने ?

भारतले करिब २ महिना अगाडि सेनामा भर्तीका लागि नयाँ अवधारणा जारी गर्‍यो । ‘अग्निपथ’ नाम दिइएको उक्त अवधारणा अनुसार सुरुमा १७ देखि २३ वर्ष उमेर समूहबाट तीनै तहको सेनामा ४...

राजनैतिक दल सुधारः विकल्प सम्पत्ति पार्टीकरण

हालैको स्थानीय चुनावमा केही स्वतन्त्र उम्मेद्वारहरू विजयी भए । उक्त स्थानका मतदाताहरूले किन सधैँ मत दिएका दलहरूलाई यस पटक मत दिएनन् ? यसका लागि स्थलगत अनुसन्धान र भूइँतहमा रहने मतदाता,...

साइबर अपराधबाट कसरी जोगिने ?

सामाजिक सञ्जाल अहिलेको संसारमा व्यक्तिहरूको लागि नभई नहुने कुरा भएको छ । वर्तमान समयमा कुनै पनि व्यक्ति यसको प्रयोगबाट वञ्चित छैन । विश्वका अधिकांश देशको डिजिटल युगमा सामाजिक सञ्जालको ठूलो...

मेयर नै फिल्डमा आउनुपर्ने हाम्रो नगरको नियति

समाचारमा आइरहन्छन्, कहिले काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाह फोहोरको कन्टेनरसंगै बन्चरे डाँडा पुगेको त कहिले धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङ्ग खानेपानीको पाइप काँधमा बोकेर सर्दु खोलाको मुहानतिर पुगेको । मन्दिरै...

लोकतान्त्रिक संस्कृति र हाम्रा व्यवहारहरु

देशको राजनीतिक उद्देश्य प्राप्तिका लागि नागरिकले राजनीतिक दलको निर्माण गरेका हुन् । राजनीतिक दलहरूले आफ्नो राजनीतिक दर्शन, विचारधारा र कार्यक्रम र आफूले प्रतिनिधित्व गर्ने वर्गको उद्देश्यहरू पूरा गर्न राजनीतिक प्रतिस्पर्धा...

सहकारी संस्थाहरूमा किन पटक–पटक देखिन्छ समस्या ?

समुन्नत, स्वाधीन र समाजवाद उन्मुख अर्थतन्त्रको निर्माणको परिकल्पना गर्दै नेपालको संविधानले सहकारी क्षेत्रलाई अर्थतन्त्रको एक महत्त्वपूर्ण स्तम्भको रूपमा स्थापित गरेको छ । पछिल्लो दिनमा आम समुदायको आकर्षण बढ्न गई सहकारी...

गगन र विश्वप्रकाशलाई खुलापत्र

महामन्त्रीद्वयलाई जय नेपालसहित न्यानो नमस्कार ! दाइहरु (गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्मा) सन्चै हुनुहुन्छ भन्ने आशा गरेको छु । यहाँहरुको राजनीतिक दौडधुपले पनि सन्चै हुनुहन्छ भन्नेमा विश्वस्त छु ।...

बिन्ती छ नेताज्यू, आगामी चुनाव गालीगलौजरहित बनाउनुहोस्

विद्वान्हरुले महाभारतको बारेमा कुरा गर्दा भन्छन्, यस ग्रन्थभित्र संसार छ । समाजवादी चिन्तक स्व. प्रदीप गिरि भन्नु हुन्थ्यो, ‘यस भित्र के छैन ?’ महाभारतको व्याख्या र विश्लेषण गर्ने मेरो उद्देश्य...

बर्किमार लोकमहाकाव्य, अट्वारी पर्व र भीमसेनको अन्तरसम्बन्ध

थारू लोकमहाभारत अर्थात् बर्किमार लोकनाटकको कथा महाभारत कथासंग मेल खाने लोकगाथा हो । तर थारू लोक महाभारत (बर्किमार) मा पात्रहरुको प्रस्तुति जसरी भागवत गीतामा कृष्ण भगवानलाई पाण्डव सेनाको सारथीका रुपमा...

बा आमापछि जीवनमा प्रभाव पार्ने अभिभावकरुपी शिक्षकहरू

२०४५ सालमा मैले श्री बालजनता उच्च मावि दाङदेउखुरीबाट एसएलसी पास गरेको हुँ । प्राविको सुरुवातको तहमा म साह्रै कमजोर विद्यार्थी थिएँ । कारण हामीलाई ‘गाइड’ गर्ने मान्छे घरमा कोही थिएन...

बा लाई ३६५ दिन किन नसम्झिने ?

प्रिय बा, आज कुशे औँसी अर्थात् बुबाको मुख हेर्ने दिन । यो लेख प्रकाशित हुँदै गर्दा फेसबुक लगायतका सामाजिक सञ्जालमा आफ्ना बुबासँगका तस्बिरले भरिएका हुनेछन् । तर यो विशेष...

कुशे औँसीको महत्त्व

मानव र संस्कृति परस्पर सम्बन्धित छ । मानिसले आफूलाई यो संसारमा टिकाइ राख्न विभिन्न किसिमका रीतिथिति र संस्कृतिको विकास गरेका छन् । मानव सभ्यताको सुरुवातदेखि हाल सम्मको अवस्थालाई केलाउने हो...

मेयर बालेनले अब तुरुन्तै के के काम गर्नै पर्ला ?

गत वर्ष न्यूयोर्कका पूर्वमेयर माइकल ब्लुमबर्गले लेखे, ‘विश्वभर स्थानीय सरकारका नेताहरुलाई देशले भोग्दै आएका समस्या समाधानमा निकै बलियो हिसाबले लाग्नुपर्ने आवश्यकता छ ।’ब्लुमबर्गले भनेझैं मेयरहरुका समस्या, नेपाल भारत वा अमेरिकामा...

नगरौँ है हतारमा एकता

यतिखेर नेपालमा चुनावी चहलपहल बढेको छ । सवैतिर चुनावी तालमेल, मोर्चाबन्दी र एकताको चर्चा चुलिएको छ । यही विषयले सवैको ध्यान खिचिरहेको छ । यो व्यक्ति र त्यो व्यक्ति, यो...

प्रज्ञाको अलख जगाउने जोगी प्रदीप गिरि

प्रदीप गिरि (२००४/२०७९–०५–०४) एक असाधारण क्षमता भएका व्यक्ति थिए । काँग्रेस सधैँझैं सत्तामा रहे पनि उनी जुनसुकै सरकारको सदावहार विपक्षीजस्ता थिए । तर आफैमा एक सत्ता थिए, जुन सत्ता उनलाई...

के मानिसभन्दा बौद्धिक प्राणी सम्भव छ ?

केही दिन अघि मैले सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा कठोर निर्णयको मोडमा केही कुरा लेखेपछि थुपै्र साथीहरुको प्र्रतिक्रिया प्राप्त भएको छ । यो लेख त्यसैमा केन्द्रीत छ । कतिपयको चिन्ता मैले...

टीकापुर घटनाको पाठ: राज्यविरुद्ध संघर्ष चर्काए आतङ्ककारी

टीकापुरमा थारू विद्रोह भएको सातौँ वर्ष पूरा हुँदा थारूहरुको सामाजिक प्रतिरोधी क्षमता वृद्धि भयो कि घट्यो ? यो प्रश्न म आफैँसँग गर्न जरुरी ठाने । विद्रोहकै दिन अर्थात् भदौ ७...

टीकापुर आन्दोलनको सम्झना र थारू फुटको सन्देश

२०७२ भदौ ७ गते टीकापुर आन्दोलनको सम्झनामा केही न केही कार्यक्रम थरुहट सङ्घसंस्थाहरूले गर्ने गरेका छन् । यस वर्ष पनि दुई दिने कार्यक्रम हुँदेछ । सो दिनको सम्झनामा टीकापुरमा नागरिक...

प्रदीप गिरिको अन्त्यसँगै सकिए नेपाली राजनीतिमा सादगी नेताहरू

एक वुद्धिजिवीले भने, ‘टंकप्रसाद आचार्य प्रधानमन्त्री भएका बेला चीनको भ्रमणमा गए । आचार्य व्यस्त भए पनि पत्नीलाई फुर्सद भएको मौका पारी चिनियाँहरुले घुमाउन लगेछन् । बजार घुम्ने क्रममा एउटा हीराको...

शिक्षकको चोर औँलो अरूतिर, चार औँला आफैँतिर

वैशाख ३० को स्थानीय निर्वाचन भर्खरै सम्पन्न भएको थियो । मासुभात र ककटेल पार्टीको ‘ह्याङ्ओभर’ अझै उत्रिसकेको थिएन । देशभरका अधिकांश स्थानीय निकायको मत परिणाम पनि सार्वजनिक भइसकेको थियो ।...

दक्षिणपन्थी शक्तिले गणतन्त्रलाई ‘हाइज्याक’ गर्ने खतरा

नेपाल गणतान्त्रिक संविधान अन्तर्गत रहेको छ । गणतन्त्र अरु धेरै देशमा पनि छ । तर, नेपालको गणतन्त्रको विशेषता छ । अरु देशमा सामान्य रुपमा सामाजिक र आर्थिक विकासको प्रक्रियामा गणतन्त्र...

बाबुराम र वामदेवको राजनीतिक विचलन कि असफलता ?

नेपालको राजनीतिमा पुष्पकमल दाहालपछि चर्चामा आउने दुई पात्र हुन्, डा बाबुराम भट्टराई र वामदेव गौतम । गत हप्ता बाबुराम र वामदेवले माओवादी केन्द्रको चुनाव चिन्ह (हँसिया हँथौडा) बाट संघ र...

वर्तमान सन्दर्भमा जन्माष्टमीको अर्थ

आज कृष्ण जन्माष्टमी । हिन्दु धर्ममा भगवान् श्रीकृष्णको विशेष महत्त्व छ । श्याम वर्णका अत्यन्तै प्रभावशाली व्यक्तित्वका धनी श्रीकृष्ण बाँसुरी बजाएर सारा जगत मन्त्रमुग्ध पार्दथे । उनको मुस्कानमा हर्ष, मनको...

महँगो चुनाव लोकतन्त्रका लागि खतरा

हामी भर्खरै स्थानीय तहको चुनाव सकेर संसदीय र प्रदेश स्तरीय चुनावको तयारीमा छौं । मङ्सिर ४ गते देश चुनावमा जाने निश्चित भैसकेको छ । यस सन्दर्भमा चुनावको विविध पक्षमा छलफल...

विचार त्याग्दै काँग्रेस, फस्टाउँदै र फुट्दै कम्युनिस्टहरू

नेपालको इतिहासमा जहानियाँ राणाशासनको अन्त्यका लागि बनेको पहिलो संगठन थियो– प्रचण्ड गोरखा । पुरुषोत्तम बस्नेतको पुस्तक ‘नेपाली काँग्रेसको इतिहासको प्रारूप’का अनुसार, यस संगठनका संस्थापक थिए– कप्तान खण्डमानसिंह बस्नेत ।...

काठमाडौँको फोहोर व्यवस्थापन: समन्वय, सहकार्य र समझदारीको अभाव

काठमाडौँ अहिले जताततै फोहोरै फोहोरको डुङ्गुरले दुर्गन्धमय बनेको छ । यसमा जिम्मेवार निकायहरू एकले अर्कोलाई जिम्मेवारी पन्छाउँदै आफू पानीमाथिको ओभानो बन्ने प्रयासमा लागेका देखिन्छन् । यसरी जनताको स्वास्थ्यमाथि खेलवाड भइरहँदा...

महर्षि अरविन्दको यात्रा – क्रान्तिदेखि आध्यात्मसम्म

भारतीय उपमहाद्वीप योगी, साधक, खोजी र सम्बोद्धि मार्गमा जीवन समर्पित पथिकहरूको इतिहासले भरिपूर्ण छ । १५ अगस्टको दिन यही शृङ्खलाका एक महान् कडी, भारतका एक विलक्षण महान् योगी र प्रखर...

राष्ट्रपतिले किन राष्ट्रमाथि घात गर्ने ?

फुलब्राइट छात्रवृत्तिमा अमेरिकाबाट आमसञ्चारमा विद्यावारिधि गरेका एकजना नेपाली विद्वानले जानकारी दिएका थिए, ‘लन्डन स्कुल अफ इकोनोमिक्सले प्रकाशित गरेको एउटा जर्नलमा बाइसौं शताब्दीमा नेपाल विश्वको धनी र शक्तिशाली मुलुक...

शीतल निवासको निर्णयले हलचल, राष्ट्रपतिमाथि प्रश्न

नेपाल नागरिकता ऐन, २०६३ लाई संशोधन गर्न बनेको विधेयक साउन ६ गते प्रतिनिधिसभा र १२ गते राष्ट्रियसभाबाट पारित भएसँगै सभामुख अग्निप्रसाद सापकोटाले प्रमाणित गरी साउन १५ मा प्रमाणीकरणका लागि शीतल...

देश उभो नलाग्नुमा सङ्घीयता मात्रै दोषी हो र ?

विगत केही समय यतादेखि देशका प्रमुख राजनीतिक दलहरु देशमा विद्यमान गरीबी, महँगी, बेरोजगारी र आर्थिक भ्रष्टाचार लगायतका समस्याको समाधान गर्नमा असफल सावित भएका छन् । देशमा अहिले देखिएका सबैखाले समस्याको...

कहाँबाट, कसरी लिने कृषि अनुदान ?

नेपालको कृषि क्षेत्र निर्वाहमुखी प्रणालीबाट व्यवसायिकता र औद्योगीकरणतर्फ उन्मुख भैरहेको छ । सरकारले कृषि क्षेत्रको विकासका लागि विभिन्न अनुदानका कार्यक्रम संचालन गरिरहेको छ । तर कृषकले अनुदानको बारेमा सुने तापनि...

समाजवादी साहित्य कस्तो हुने ?

समाजवाद आर्थिक तथा राजनीतिक कार्यक्रम त हुँदै हो, यो साहित्यिक कार्यक्रम पनि हो । साहित्यका सन्दर्भमा समाजवादको अवधारणाको थालनी मुख्यतः रुसी क्रान्तिपछि रुसबाटै जन्मिएको हो । समाजवादी साहित्यलाई समाजवादी यथार्थवाद...

अन्तर्राष्ट्रिय युवा दिवसको सान्दर्भिकतामा नेपाली युवाको दायित्व

आज १२ अगस्ट अर्थात् अन्तर्राष्ट्रिय युवा दिवस । अन्र्तपुस्ता ऐक्यवद्धता : सबै उमेर समूहमैत्री विश्व निर्माणमा साझा प्रतिवद्धता भन्ने मूल नाराका साथ अन्तर्राष्ट्रिय युवा दिवस मनाइँदै छ । सामान्य अर्थमा...

ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वरको प्रतीकः जनै पूर्णिमाको डोरी

‘येन बद्धो बलिराजा दानवेन्द्रो महावलः । तेन त्वां प्रतिबध्नामि रक्षे मा चल मा चल’ रामेछापका नीलप्रसाद घिमिरे शुक्रबार पशुपति परिसरमा ठूलो स्वरमा यी मन्त्र उच्चारण गरिरहेका थिए । उनी...

विकिलिक्स बन्यो संसदीय सुनुवाइ