साहित्य

कथा : ठूलो मान्छे

दीपक बडुवाल हिजो फल किन्न भनेर बजार गएको थिएँ, फल बेरीको कौसीमा झुन्डिएको एउटा सानो बोर्ड देखेँ । त्यसमा ठूला र मोटा अक्षरमा लेखिएको थियो, ‘घरमा कोही छैन, मेरी...

डा. सुधा शर्माको 'सिंहदरबारको घुम्ने मेच' सार्वजनिक

डा. सुधा शर्माको संस्मरणात्मक कृति ‘सिंहदरबारको घुम्ने मेच’ सार्वजनिक भएको छ । डा. शर्मा योग्यताले प्रसूति तथा स्त्री रोग विशेषज्ञ हुन् । उनले वि.सं. २०६५ असोजदेखि २०६८ मंसिरसम्म स्वास्थ्य तथा...

बाछिटामा नवरस : समीक्षात्मक टिप्पणी

- भरत सिग्देल नेपाली साहित्यमा बालकृष्ण सम, लेखनाथ पौड्याल र लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको काल शास्त्रीय छन्द र रसको उर्वराकालको रूपमा वर्णित छ। उत्तरआधुनिकताको विकाससँगै घोषित रूपमै निश्चित रस विशेषमा अधारित...

सहाना प्रधानको जीवनमा सेती नदीमा भएको त्यो घटना

सहाना प्रधान हरेक कुरामा चाख राख्ने गर्थिन् । उनका लागि रुचि नभएको कुनै विषय नै थिएन । उनलाई कला, संस्कृति, इतिहास, भूगोल, विज्ञान, राजनीति, अर्थशास्त्र आदि विषयको ज्ञान थियो ।...

पुस्तौँदेखि यातना र घृणाका कथा भन्न अभ्यस्त भएका बाजेको प्रसन्नताको जलप लाग्दै गरेको अनुहार

अठाह्र भयाक्रान्त श्रोताहरूका शिरमा भएको जगरणकारी जलवृष्टिसँगै सुरु भयो यातना पुराणको दोश्रो अध्याय, “श्री गणेशाय नमःः । हरि ओम् तत्सत् ।”...

प्रज्ञाको ‘दर्शनावली’ नियमित

काठमाडौं । कोभिड १९ को विषम स्थितिमा पनि नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको दर्शनशास्त्रसम्बन्धी एकमात्र वार्षिक प्रकाशन ‘दर्शनावली’को सातौँ अङ्क प्रकाशित भएको छ । दर्शनशास्त्र विभागका प्रमुख प्राध्यापक जगत् उपाध्याय ‘प्रेक्षित’ र विभागका...

“कान्छा ! पुरेतले पुराणमा भनेका कुरा सत्य होलान् ?”

पन्ध्र मौसममा उग्र प्राकृतिक उष्णता व्याप्त छ, मेरो भग्न चित्तमा पराजयबोधबाट उत्पन्न सन्तापको उष्णता व्याप्त छ । यो कोल्टो र ऊ कोल्टो फेर्दाफेर्दै मेरा कोल्टाहरू थकित र गलित भइसके...

ददि सापकोटाले ल्याए ‘वनको वैभव’

काठमाडौं । पत्रकार एवम् लेखक ददि सापकोटाको नयाँ कृति ‘वनको वैभव’ मङ्गलबार सार्वजनिक भएको छ । विश्वमै बढिरहेको कोरोना संक्रमणका बीच औपचारिक कार्यक्रमबिनै पुस्तक बजारमा ल्याइएको हो । यसअघि ‘पन्छी...

५० स्रष्टाका बाछिटा सृजना : एक समीक्षा

- भरत सिग्देल साहित्यकार अमर त्यागीद्वारा खगेन्द्र बस्यालको सहयोगमा २०७७ साल जेठ २ गते प्रवर्तित `बाछिटा´हालसम्मको लघुत्तम तथा कान्छो विधाको रुपमा स्थापित हुँदैछ। साहित्य क्षेत्रका लब्धप्रतिष्ठित व्यक्तित्वहरूदेखि लिएर नवप्रतिभाहरूसम्मको...

किन आयो लुटिनकै लागि जवानी यो!

गर्भमा नै तुहाइयो सपना जानीजानी यो! लेख्न नपाई सकिएको दु:खी कहानी यो! कोपिला मै चिमोट्छ फक्रिएमा निमोठ्छ, यति धेरै...

पठनीय र गहकिलो पुस्तक ‘कम्युनिस्ट स्कुल’

विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनका एक नायक भ्लादिभिर इलिच लेनिनले एक प्रसङ्गमा भनेका छन्, “तिमी त्यत्तिबेला मात्र सच्चा कम्युनिस्ट बन्नेछौँ, जब तिमी विश्व मानव समुदायले आर्जन गरेका सबै ज्ञान भण्डारबाट दीक्षित हुनेछौ...

सहाना प्रधानको जीवनमा आर्थिक सङ्कट

छोरी जन्मेपछि सहाना प्रधानलाई घरायसी आर्थिक कारणले तनाव हुन थालेको थियो । उनको खासै आयस्ता थिएन । उनका ससुरा नेपाल सरकारका सुब्बा थिए । उनको त्यो जागिर पनि स्थायी थिएन...

हिन्दु कर्मकाण्डको छत्रछायामा परिवारमा जात विभाजन

एघार हिन्दु कर्मकाण्डको छत्रछायामा हाम्रो परिवार चार जातमा विभाजित भयो । पुरोहित बाजे दाइहरूले पकाएको समेत पनि नखाने उच्च तहका शुद्ध...

अमेरिकी कवियत्री लुइसलाई नोबेल पुरस्कार दिने घोषणा

एजेन्सी । अमेरिकी कवियत्री लुईस ग्लुकलाई साहित्य तर्फको नोवेल पुरस्कार प्रदान गर्ने घोषणा गरिएको छ । कवितामा पारिवारिक जीवन र मानव हुनुका पिडासम्वन्धी विषयहरुलाई अति प्रभावकारी तरिकाले प्रस्तुत गरिएकाले उहाँलाई...

यो सरल र सोझो कुरो हो, गुरु । कर्मकाण्डको चक्रव्यूहमा म प्रवेश गर्दिनँ !

आठ बेलुका नाइट बस चढेर मैले विर्तामोडतिर लागेँ । साथमा साँल्दाइको छोरो, मेरो भतिज सुरेश थियो, यात्राको साथी । टिकट उसले दिउँसै मिलाएको...

केशव दाहालको पहिलो उपन्यास ‘मोक्षभूमि’बजारमा

राजनीतिक अभियन्ता एवं लेखक केशव दाहालको पहिलो उपन्यास ‘मोक्षभूमि’ बजारमा आएको छ । 'मोक्षभूमि'को कथा संवत १२८० बाट सुरु हुन्छ । यो कथा मुख्यतः मानव सभ्यताले कोर्रा हानेर थिलथिलो बनाएका...

पुल निर्माता

अन्तायक शहरको कुरा हो । त्यहाँ असी नामको नदी बहन्थ्यो जो सोझै समुद्रमा गएर मिसिन्थ्यो । शहर वारी पारी दुई भागमा विभाजित थियो ।...

बाछिटाको विधागत मान्यता: विवेचनात्मक टिप्पणी

नेपाली साहित्यमा नवीनतम काव्यविधाको रुपमा हुर्कँदै गरेको `बाछिटा´ लेखनमा हजारौं नयाँ, पुराना स्रष्टाहरूले कलम चलाइरहेका छन् । विभिन्न अनलाइन पत्रिका, समाचारपत्र, अखबार, साहित्यिक पत्रिका तथा सामाजिक संजालहरू मार्फत सर्जकहरूका रचनाहरूको...

सहाना प्रधानको शिक्षासेवा

सहाना प्रधानले २००३ सालदेखि क्षेत्रपाटीको इखापोखरीमा कन्या मन्दिर स्कुल सञ्चालन गरेकी थिइन् । प्रारम्भमा सुकुल ओछ्याएर त्यहाँ पढाइने गरिन्थ्यो । उनले बिहे गर्नुअघिदेखि नै स्कुल पढाउन थालेकी थिइन् । अर्थात्...

'हुम्लाको प्राकृतिक सौन्दर्य र चरम गरिबीले मेरो साहित्यिक ऊर्जालाई जगायो'

धीरेन्द्र प्रेमर्षि गीतकार, सङ्गीतकार र साहित्यकार पनि हुन् । उनी पत्रकारका रूपमा पनि चिनिएका छन् । धेरैजसो मैथलीभाषा र संस्कृतिमा कलम चलाउने उनले नेपालमा गीत, गजल समेत लेखका छन् ।...

‘काजक्रियाको चलिआएको रीतमाथि मेरो विश्वास छैन, काका ! त्यसैले म केही पनि गर्दिनँ’

छ विहान पाँच बजे म ब्युँझिएँ । मेरा हात–गोडा त्यसैत्यसै विलाएका थिए । मन मरेको थियो । हिजो र आजमै यो कत्रो फरक...

श्रीराम श्रेष्ठका तीन कृति सार्वजनिक

काठमाडौं । साहित्यकार श्रीराम श्रेष्ठद्वारा जापानी शैलीमा लेखिएका तीनवटा साहित्यिक कृतिहरु डोब, लकडाउन र नाङ्गो सपना विमोचन गरिएको छ । राजधानीमा आयोजित एक कार्यक्रमबीच शिक्षा सचिव एवं साहित्यकार गोपिनाथ मैनाली,...

प्रज्ञा–प्रतिष्ठानद्वारा ‘लोकसाहित्य सिद्धान्त’ प्रकाशित

काठमाडौं । नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले मौलिक कृति प्रकाशनका क्रममा ‘लोकसाहित्य सिद्धान्त’ नामक बृहत् ग्रन्थ प्रकाशन गरेको छ । प्राज्ञसभा सदस्य प्राडा. कपिलदेव लामिछानेद्वारा लिखित उक्त ग्रन्थ साहित्य (बालसाहित्य र लोकवार्ता) विभागको...

विजयकुमारको नयाँ कृति ‘सम्बन्धहरू’ सार्वजनिक

काठमाडौं । लेखक विजयकुमारको अर्को पुस्तक ‘सम्बन्धहरू’ बिहीबार सार्वजनिक गरिएको छ । खुसी पुस्तकका लागि मदन पुरस्कार विजेता विजयकुमारको यो दोश्रो कृति हो । पस्तक फाइन प्रिन्टले बजारमा ल्याएको छ...

कथा : धुवाँ

अनियन्त्रित साँझ... । मानिसको समूह एउटा बस्तीको कुनामा जम्मा भएका थिए । गोधुली साँझमा बस्तीका मानिस बास बस्न हतारिँदै थिए । अस्ताउन आँटेको घामका किरण धमिला हुँदै थिए । धर्तीले...

हेर्दा–हेर्दै, मेरा आँखैअगाडि मलाई जन्म दिने आमा कतै शून्यमा अलप हुनुभयो

चार श्रीमतीजी क्याम्पसबाट फर्किँदा आत्मिक अर्थमा आमाको अन्त्य भइसकेको थियो । “आमा !” आमाको निधार छाम्दै उनले डाकिन् । आमाका आँखाका...

स्वर्गीय कलाकार मनुजबाबु मिश्रको कृति ‘एकलानुभूति’ सार्वजनिक

काठमाडौं । झन्डै ३० वर्ष काठमाडौँको बौद्ध महाङ्कालस्थित आफ्नो कलाकुटीमा एकान्तवास बसेका कला एवम् साहित्यका विशिष्ट स्रष्टा स्व. मनुजबाबु मिश्रका निबन्धहरूको सङ्ग्रह ‘एकलानुभूति’ मंगलबार सार्वजनिक भएको छ । उनका यसअघि...

पद्मश्री पुरस्कार नलिने मोदनाथ प्रश्रितको घोषणा

साहित्यकार मोदनाथ प्रश्रितले पद्मश्री साधना सम्मान नलिने घोषणा गरेका छन् । प्रश्रितले सोमबार विज्ञप्ति जारी गर्दै आफूलाई सम्मान दिने निर्णय गरेकोमा संस्थाप्रति आभार प्रकट गर्दै उक्त सम्मान नलिने घोषणा गरेका...

अन्तिम राजा र नयाँ शासकहरू

१. अन्तिम हुनुको पीडा त कक्षाकोठामा अन्तिम हुने एउटा बच्चाले पनि बुझ्छ । तैपनि कुनै पनि राजवंशको अन्तिम राजा हुनुको पीडा बयान गर्ननसकिने हुन्छ...

नजन्मिएकी छोरीलाई चिठी

छोरी ! आरामै त छौ होला नि ? तिमी त्यहाँ रहँदासम्म त तिमी सुरक्षित नै छौ । कुनै सन्देह नै छैन । त्यसका लागि हामी दुई जना– तिम्रो बुवाआमा नै...

न्याय

अनकन्टार गाउँको छाप्रोमा जीवन बिताइरहेको एक नेपालीको फोटो एकाबिहानै कसैले फेसबुकमा राख्यो ऊ वनबाट पतकर र झिक्रा बटुलेर खाना पकाउने गर्दो रहेछ लाईक र कमेन्ट...

सहाना प्रधानलाई घरेलु बुहार्तन र पार्टीमोह

पुष्पलालका दुई जना आमा थिए । उनकी आफ्नी आमा तर्फ तुलसीमायाबाट पाँच छोरा र दुई छोरी जन्मेका थिए । साथै उनकी कान्छी आमा पूणर्मायापट्टिबाट चार छोरा र तीन छोरी थिए...

आमाका लागि सबैभन्दा अप्रिय चिज मुत्यु

दुई हो, पाँचै दिनमा प्रलय भयो । जनताका गाँस खोसेर सत्ताको ढुकुटीमा सञ्चित गरिएको धन लुछाचुँडी गर्ने लम्पट प्रतिस्पर्धामा चमाले...

समकालीन सात कविका 'यतै कतै' बजारमा

समकालीन सात कविका संयुक्त कविता संग्रह 'यतै कतै' बजारमा आएको छ । संग्रहमा कविहरु आरएम डंगोल, गोविन्द नेपाल, छविरमण सिलवाल, टंक उप्रेती, ठाकुर वेल्वासे, प्रोल्लास सिन्धुलीय र मणि लोहनीका ७०...

कविता : देशद्रोहीहरू

- हेमराज शर्मा सत्ताको फोहोरी खेलमा, गिद्धले सिनो झम्टे सरी, जब लुछाचुँडी हुन्छ आमाको छातीमा लात हानिन्छ अनि बिक्छन् न्यायका मूर्तिहरु बन्द हुन्छन् मान र इमानका बाटाहरु उपेच्छित हुन्छन...

परिमार्जित ‘आमा र यमदूतहरु’

एक राजनीतिक परिस्थिति प्रतिकूल छ । र, यस प्रतिकूलताको पाइदा उठाएर मृत्युले यतिखेर हाम्रो घरमा सङ्कटकालको घोषणा गरेको छ । डाँडाको जूनजस्ती...

मदन पुरस्कार ‘महारानी’लाई, जगदम्बाश्री ठटाललाई

मदन पुरस्कार २०७६ चन्द्रप्रकाश बानियाँले लेख्नुभएको ‘महारानी’ उपन्यासलाई प्रदान गरिने भएको छ । मदन पुरस्कार गुठीको आज बसेको साधारणसभाले २०७६ सालमा प्रकाशित कृतिमध्ये ऐतिहासिक उपन्यास ‘महारानी’ लाई प्रदान गर्ने निर्णय...

भोकको मलामी

-मनोज कार्की बिहानै नाम्लो लिएर बिहानै रिक्सा लिएर ठेला वा गाडा लिएर निस्कने गरेका भोकहरु आज आफै मरणासन्न छन्। उठ्नु परेको छैन हातमा ठेलाहरु बस्नुपरेको छैन थाप्लामा राता...

सहाना र पुष्पलालको अमरप्रेम भाँच्ने जमर्काे

सहाना प्रधानको पुष्पलालसँग २००४ सालको जुलुसमा नै भेट भएको थियो । त्यति बेला पक्राउ परेर उनीहरू जेलभित्र सँगै पनि बसेका थिए । त्यसभन्दा अघिको जनसङ्गठन र पछिको पार्टीको काममा समेत...

मैले किन हुँदैन

उकालोको थकान मेट्ने, डाँडैको त्यो चौतारी छायाँ दिने बरपीपल, सुन्दर शितल छहारी खोज्छौ ढुङ्गा, राख्छौ त्यतै, भन्छौ “आसन मेरै हो १” अर्कैकोमा बस्दै भन्छौः “आफ्नो आसन दिन हुँदैन १” तिमी...

ऊ एक अङ्क बनेर अस्ताई